Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1973, Blaðsíða 6

Sjóróðrar um
aldamótin
frá Stokkseyri
eftir Jónas Jónasson
fyrrv. skipstjóra
Þegar lýsa á einum degi úr athafnalífi í stóru
sjávarpiássi um hábjargræðistímann, þar sem oft
er teflt á tæpasta vaðið til sjálfsbjargar sér og
sínum, sem oft heppnaðist, en stundum því miður
ekki, þá er ekki hægt að komast hjá því að skýra
að nokkru frá staðháttum á viðkomandi stað, svo
og mönnum og málefnum, dugnaði þeirra, óþrjót-
andi áhuga og starfsþreki. Mjög þurftu þeir á
þolinmæði að halda, því oft var stórbrim, vikum
saman, svo ekki, var róið, þótt bezta veður væri.
Þegar loksins var hægt að róa, urðu þeir að nota
hverja stund, sem bezt mátti verða, því að á því
byggðist hlutur vertíðarinnar og jafnvel afkoma
mannsins, sem hlutinn átti, yfir allt árið. Stokks-
eyringum, því það er verstöðin, sem hér er átt við,
var stundum hallmælt fyrir sunnudagaróðra, og
til að sanna sitt mál sögðu þeir:
Sunnudagsvinnan er eldur í auð,
álnirnar þynnir og borgast með nauð.
Treinist ráðsvinnum sitt sexdagabrauð,
sem sveitin að hlynnir og guð bauð.
En hvað sem þessu líður, þá veit ég, að þungt
hefði orðið fyrir fótinn hjá mörgum, ef sofið
hefði og flatmagað um allar helgar. Ég varð oft
var við, að formenn og hásetar voru yfirleitt á
móti helgardagaróðrum, en ill nauðsyn knúði þá
til að nota hverja stund. Það var þeim öllum sam-
eiginlegt. Það var og augljóst, að sæknustu menn-
irnir öfluðu mest og sýndu mesta formennsku-
hæfileika, og þangað skyldi maður ætla, að valizt
hefðu beztu mennirnir, og að því leyti stóðu þeir
betur að vígi, og var það ein af snilligáfum for-
mannsins að geta mælt þrek og úthald manna
sinna, og hagað sér eftir því. En illa gat farið, ef
hann reiknaði skakkt, þá var hann ekki starfinu
vaxinn.
Á síðasta tug nítjándu aldarinnar var mikið út-
ræði austanfjalls, sérlega á Stokkseyri, og segir
í formannavísum, sem þar voru ortar, og benda
á tímatalið:
Dal í tára er komið kvöld,
sem kunnu prestar greina.
Níu á af nítjándu öld,
nærri stár séu eftirtöld.
og bendir það til ársins 1891 og þá segir ennfremur
um skipaf j öldann :
Teljast svinnir seggir þar,
fimm og fjörutíu
er borðalinna á breiðum mar
búa svinnir þá dagar.
Það hafa því verið 45 skip, sem gengu frá
Stokkseyri veturinn 1891.
Þarna var margt hraustra drengja saman kom-
ið, enda sóttu þeir sjóinn fast og öfluðu mikið.
Það voru aðallega tvö sund, sem allur þessi
skipafjöldi varð að nota. Annað þeirra var Músa-
sund, svo kallað. Það var notað aðallega af Ira-
gerðismönnum og Austurhverfingum, því það var
beint fyrir framan þeirra búðir. Það var talið
mjög vafasamt og vandfarið í misjöfnu veðri og
fárra meðfæri undir slíkum kringumstæðum. Þrá-
látastur við þetta sund mun hafa verið Benedikt
í íragerði, og hefi ég ekki heyrt, að hann hafi
farið aðra leið frá landi eða að, á meðan hann
stundaði formennsku, og sótti hann sjó og aflaði
með því bezta, sem þar gerðist, enda var hann
talinn fyrirmyndar formaður á all'a vísu.
Músasund var mjög vandfarið, eins og áður
segir. Það var stutt, ekki nema nokkur áratog, en
straumurinn var svo mikill og straumskiptingur,
að ekki þótti fært að hafa þar undir árum nema
þaulvana menn. Hinir voru látnir leggja upp, með-
an róið var inn sundið, því ef einhverjum fataðist
róðurinn, gat það orðið til þess, að skipinu sneri,
eða árar brotnuðu af öðru borðinu eða jafnvel að
keiparnir þurrkuðust af svo að skipið missti gang,
og tók þá straumurinn það vestur í brimgarðinn,
svokallaðar Trölllendur, og þurfti þá ekki að
sökum að spyrja, enda álitu menn, að svo hefði
verið, þegar eitt skipið fórst þar með allri áhöfn
20. marz 1897.
í sambandi við það skal þess getið, að maður
nokkur ofan úr hrepp gekk milli skipa og fékk
að vera með einn og einn róður hjá sumum for-
mönnum, mest í gustukaskyni, því maðurinn var
fremur lítilsigldur, en margir trúðu því, að hann
væri heppinn með afla og fengi oft góðan hlut.
Hann leitaði heldur aldrei á nema hjá beztu for-
mönnum. Þessi maður gekk undir nafninu Fúsi
Finnsson. Ekki veit sá, er þetta ritar, hvort það
var hans rétta nafn, en hann var aldrei nefndur
öðru nafni.
Það höfðu verið stöðugar gæftir í marga daga
og aflast vel og útlit fyrir sama veður. Þá var það
einn morgun um tvö leytið, að við vorum að út-
búa okkur í róður, eins og vanalega, að Fúsi
VÍKINGUR
6