Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1973, Qupperneq 23

Sjjóspár og ölduspár
Rœtt viö Þorbjörn Karlsson, verkfrœöing,
um þýöingarmikinn þátt fyrir siglingar.
Rayleigh, lávarður, einn mesti
raunvísindamaður Englendinga á
síðari hluta nítjándu aldar og
fyrri hluta tuttugustu aldar á að
hafa sagt: „Eina reglan, sem um
úthafsöldur virðist gilda, er sú,
að þær fylgja engum reglum.“
Svo mörg voru þau orð. En
þau eru ekki sett fram hér til
að setja blett á flínkan vísinda-
mann, sem hefur talað af sér,
heldur til að sýna hve stutt er
síðan öldufræði og ölduspár urðu
að raunverulegri fræðigrein.
Suður í háskóla situr Þorbjörn
Karlsson, verkfræðingur og há-
skólakennari, og hann fæst við
ölduspár, eða öldufræði. Hann
vinnur einn. Stæi’ra er framlag
Islands nú ekki enn til þessarar
fræðigreinar, en er samt vísir að
því, að einn góðan veðurdag fái
íslenzkir sjómenn nákvæmar
ölduspár með veðurfregnunum.
Sjómannablaðið Víkingur hitti
Þorbjörn Karlsson að máli, og
birtir eftirfarandi viðtal:
Segja má, að ölduspár á fræði-
legan hátt, hefjist á stríðsárun-
um síðari, þegar tveirn haffræð-
ingum við SCRIPPS haffræði-
stofnunina í Kaliforníu, þeim
Sverdrup og Munk var falið það
verkefni að spá um öldugang við
ýmsar Kyrrahafseyjar, þar sem
Bandaríkjamenn hugðust ganga
á land. Athuganir þeirra félaga
mörkuðu tímamót, og segja má
að þeir hafi skapað nýja fræði-
grein með starfi sínu. Skýrsla, er
þeir skiluðu af sér árið 1934 varð
undanfari fjölmargra athugana á
þessu sérstæða verkefni.
I raun og veru er ekkert ein-
faldara en það, að vindar sem
blása um höfin, valda öldugangi.
Öldurnar fæðast og leggja af stað
burtu frá vindinum og regninu
VÍKINGUR
og svo missa þær fótana við
grynningar og strandir og falla
þar framyfir sig með braki og
brestum. Sumar eru komnar
langt að, eins og Stokkseyrar-
brimið, sem sumpart er ættað frá
suðurskautinu, að því er haldið
hefur verið fram.
En það er annað að skilja svo
einfaldan hlut, eins og að vindur
ýfi upp öldur, og að setja fram
kenningar um víðtækan öldugang
á heimshöfunum. En þetta er nú
gert með miklum árangri, og
bandaríski flotinn, sem upphaf-
lega bað um landgönguspár fyrir
víkingasveitir, rekur umfangs-
mikla sjóspástofu enn þann dag í
dag.
Sverdrup andaðist árið 1952,
en Munk er enn á lífi og starfar
enn við SCRIPPS haffræðistofn-
unina. Hann segir að sú aðferð,
sem þeir notuðu árið 1943, sé nú
orðin útelt, en hinsvegar náði hún
tilgangi sínum þegar hún var not-
uð. Miklar og stórstígar framfar-
ir hafa orðið á þessu sviði, bæði
vegna verka þeirra Sverdrups og
Munks og vegna rannsókna og
starfsemi W. J. Persons, sem er
prófessor við New York háskól'a
og nemenda hans, og nú eru rekn-
ar reikningsstöðvar fyrir öldu-
spár í Bandaríkjunum, Frakk-
landi, Þýzkalandi, Englandi og
Noregi, — og nú er líka unnið
að þessu verkefni við Raunvís-
indastofnun Háskóla íslands.
Það er skiljanlega mismunandi,
hve miklu er varið til þessarar
starfsemi í hinum einstöku lönd-
um, enda tilgangurinn misjafn.
Norðmenn hugsa einkum og sér
í lagi um Norðursjóinn, en Banda-
ríkjamenn meir um stórhöfin.
Tilkoma tölvunnar á síðasta ára-
tug á svo sinn ríka þátt í, að nú
Þorbjörn Karlsson
Þorbjörn Karlsson, verkfræö-
ingur og háskólakennari er fædd-
ur í Keflavík áriö 1927. Hann varö
stúdent frá Menntaskólanum í
Reykjavík áriÖ 194.6. Lauk fyrri-
hlutaprófi í verkfræöi viö Há-
skóla íslands áriÖ 1948, en hélt
þá til Bandaríkjanna og lauk BS
prófi í vélaverkfræöi viö Illinois
Institute of Techneology áriö
1950.
Hann lauk MS og síöar ME
prófi viö California Institute og
Techneology, Pasadena Cálif.,
áriö 1951 og 1952.
Þorbjörn Karlsson var kenn-
ari viÖ Vélskóla íslands 1952—
1955. Vann hjá jaröborunum rík-
isins 1955—1961, er hann hélt til
Bandaríkjanna á ný og vann aö
verkfræöi og rannsóknastörfum.
Þar kynntist hann öldufræöinni.
Áriö 1969 varö hann sérfræö-
ingur viö Raunvísindastofnun
Háskólans og vinnur að rann-
sóknum á öldufræöi, og kennir
viö háskólann. Enn fremur hefur
hann stundað kennslu við Tækni-
skóla íslands, jafnframt öðrum
störfum. Þorbjörn Karlsson sá
um hina merkilegu hafísráö-
stefnu, er hér var haldin fyrir
tveim árum, meö þátttöku er-
lendra vísindamanna.
23