Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1980, Blaðsíða 8

Smásagna- og rítgerdarsamkeppnin
Úrskurður dómnefndar
r r
I henni áttu sæti rithöfundarnir Asi í Bæ, Guölaugur Arason
og Guöbrandur Gíslason, ritstjóri
Það gladdi dómnefndarmenn hve margir sendu inn
sögur og frásagnir til Víkingsins. A lls bárust 313 síður
frá 26 höfundum, og sendu sumir inn fleiri en eina
sögu eða frásögn. Sögur úr lífi farmanna voru öllu
fleiri en úr lífi fiskimanna. Hvað veldur skal látið
ósagt, en það vakti athygli okkar, að farmannasög-
urnar reyndust jafnan betur skrifaðar en fiskimanna-
sögurnar. Þœr voru með fáum undantekningum
efnismeiri, ogyfirleitt var þar betur haldið á efninu.
í sögunum kenndi að vonum margra grasa: Þar
koma fyrir eilífðarvélar, spánskar og írskar gleðikon-
ur spássera þar um síður, sagt er frá svaðilförum,
hetjudáðum, stritinu sem oft erhlutskipti sjómannsins,
dauðanum, og síðast en ekki síst þeim tengslum sem
óumflýjanlega skapast milli manns og hafs. Eiga þœr
bestu eftirað birtast í Víkingnum allt fram á nœsta ár,
lesendum hans til fróðleiks og skemmtunar.
Við gengum ekki að þvi gruflandi, að þess var vart
að vœnta að sjómenn settust niður einn góðan veður-
dag og skrifuðu sögu eða semdu frásögn þar sem
jafn. vel vœri haldið á efninu og hjá þeim mönnum, sem
hafa skriftirað atvinnu: tilþess þarf áralanga ögun og
íhugun, ekki síst þegar settur er þröngur rammi smá-
sögu eða stuttrar frásagnar. Þó olli það okkur von-
brigðum, að við skyldum ekki sjá okkur fœrt að veita
nein verðlaun fyrir frásögn af sannsögulegum atburði,
en til þess var engin frásagnanna nœgilega heilsteypt,
þótt margar lýsi þœr atburðum sem eru dæmigerðir
eða jafnvel einstakir. Hér réði ekki það sjónarmið
sœlkerans á bókmenntir að saman fari málfar og efni
svo úr verði samstœð órjúfandi heild, heldur fannst
okkur atriðaval og sögutími skipta sköpum: að höf-
undar kynnu að greina kjarna frásagnar sinnar og
skilja hann frá aukaatriðum, hisminu, og að þeir
gerðu sér glögga grein fyrirþví, að hverfrásögn, saga,
á sér tíma sem oft er óháður tíma raunveruleikans, sem
verið er að lýsa, er honum þrengri og afmarkaðri. Ef
dœmi er tekið um þetta síðastnefnda atriði, þá skiptir
litlu máli þegar sagt er frá sjávarháska hvernig veðrið
var eða gróandinn í þorpinu þegar lagt var af stað —
8
um það þarf ekki að eyða tveimur síðum af lesmáli.
Slíkt verður tilþess að hið raunverulega frásagnarefni
rís ekki uppúr fjölda aukaatriðanna, heldur situr á
flatneskjunni, litlaust og áhrifalítið.
Þá gœtti þess nokkuð, að í sögunum vœri fylgt við-
teknum viðhorfum þá er lýst var sjómannslífi. Var á
stundum engu líkara en höfundur hefði sett sig í stell-
ingar til að sjá söguefni sitt frá sjónarhóli landlubbans,
sem oft sœkir viðhorf sín til nítjándualdarrómantíkur
um sjóinn, en hún er yfirleitt röng og leiðir menn í þá
villu að sjá ekki lífið eins og það er: blankalogn og
blíðar öldur eru ekki lengur í frásögur fœrandi. Guð-
rún frá Lundi gerði góðviðrinu skil í eitt skipti fyrir
öll. Því var oft sárt að sjá höfunda lýsa l'ifi sínu eins og
þeir héldu að œtti að lýsa því, en vera þó svo samgróna
reynslu sinni aðþeir greindu illa hvað var markvert og
hvað ekki. Einnig barþað við, að í sömu sögu leyndust
tvœr eða þrjár frásagnir, sem hver um sig eiga það
fyllilega skilið, að þeim verði gerð ítarlegri skil.
Munum við hafa samráð og samvinnu við höfunda
þeirra með það fyrir augum að vinna úr því áhuga-
verða efni heilsteyptar frásögur, sem gœtu haft tals-
verðan fróðleik að geyma og auk þess vakið spennu
hjá lesendum.
Vestfirðingar virtust iðnastir við pennann þetta
sinn. Frá þeim komu m.a. frásagnir, sem mikið gildi
hafa sem þjóðhátta- og verklýsingar. Er í sumum frá-
sagnanna lýst veiðum og vinnubrögðum, sem vart
munu þekkjast lengur, og það stundum með orðalagi,
sem er svo sjaldgœft orðið, að þess fundust ekki dœmi
hjá orðabók háskólans, og er þar þó drjúgt orðasafn á
skrá. Er vissulega fengur að slíkum frásögnum, því í
þeim er forðað frá gleymsku ákveðnum þœtti úr
reynslu þjóðarinnar áður fyrr.
Sú saga, sem hér birtist á eftir, bar af öllum öðrum
sögum sem sendar voru inn og það svo mjög, að dóm-
nefndarmenn voru sammála um að hún ein vœri vel
verðlauna verð. í Farþeganum eftir Hrafn Gunn-
laugsson fer saman skörp sálarlífslýsing, hnitmiðun
orðs, og vandað val smáatriða sem gera frásögnina
VÍKINGUR