Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1980, Blaðsíða 39

slétttoppa skonnorta, þ.e. hafði
engin þversegl, og var með 160
hestafla hjálparvél. Hún var
smíðuð í Svíþjóð árið 1919 og því
20 ára gömul. í skýrslu Fiski-
málanefndar er hún talin mótor-
skip, og því bendir allt til þess að
nefndin hafi ætlað sér að kaupa
vélskip og talið sig hafa gert það. í
skýrslunni er kaupverðið talið
mjög hagstætt, en það var 107 þús.
krónur danskar. En vegna mikilla
viðgerða og endurbóta á skipinu
stóð það í rúmlega 500 þús. kr.
dönskum eða hafði 5 faldast í
verði er öllum viðgerðum og
endurbótum var lokið.
Þrátt fyrir þetta var talið mikið
happ að hafa fengið skipið. Arctic
var frystiskip og keypt til að flytja
hraðfrystan fisk á markað er-
lendis. Framleiðsla á þessari vöru
hafði aukist það mikið að þau
skip, sem voru í förum milli ís-
lands og útlanda og höfðu kæli-
rými, önnuðu ekki flutningunum.
Mjög erfitt var á þessum tímum að
fá skip til þessara flutninga, jafn-
vel með afarkostum, en þetta var í
byrjun heimsstyrjaldarinnar síð-
ari.
Fyrsta árið gekk rekstur skips-
ins vel og útflutningur á hrað-
frystum fiski meira en þrefaldað-
ist. Eftir það var alltaf tap á
rekstrinum. Það hafði t.d. mjög
afdrifaríkar afleiðingar fyrir út-
gerðina er breska matvælaráðu-
neytið tók að sér alla fiskflutninga
milli íslands og Bretlands. Eng-
lendingar vildu ekki leigja Arctic
til flutninganna, töldu skipið m.a.
of hægfara. Af þessu hlaust hvort
tveggja að halli varð á rekstri
skipsins og útflutningur á hrað-
frystum fiski dróst verulega
saman.
Arctic var nú einkum notuð til
geymslu á hraðfrystum fiski. Síðla
árs 1941 fór hún þó með hrogna-
farm til Spánar. Þessi ferð varð
afdrifarík og mörgum örlagarík.
Bresk hernaðaryfirvöld töldu sig
hafa ástæðu til að ætla að skip-
verjar hefðu á heimleiðinni sent
Þjóðverjum veðurfréttir. Þau tóku
því Arctic er hún lá í Vestmanna-
eyjum hinn 14. apríl 1942 og beið
þess að taka ísvarinn fisk til Eng-
lands. Skipverjar voru allir hand-
teknir og skipið kyrrsett.
Eftir þetta hafði nefndin mik-
inn kostnað af skipinu en engar
tekjur. Er Bretar afhentu skipið
loks aftur var það verkefnalaust.
Horfur voru þó á að Arctic fengi
fiskflutninga til Spánar, en er til
kom vildu bresk hernaðaryfirvöld
ekki veita leyfi til Spánarsigling-
anna. Að lokum rættist úr verk-
efnaleysinu. Ákveðið var að
Arctic flytti ísaðan bátafisk til
Englands.
Síðasta siglingin í gegnum
brimgarðinn
Að kvöldi 15. mars 1943 lagði
Arctic upp frá Reykjavík. Ferð-
inni var heitið til Vestmannaeyja.
Ágætt veður var, er lagt var upp
en það versnaði brátt og er á
nóttina leið var komið vonsku-
veður af suðaustri. Allir hásetar
voru þá kallaðir á dekk og fram-
segl tekin niður, en fokka og stór-
segl rifuð. Er á morguninn leið
snerist vindur til suðvesturs en
veðurhæð hélst óbreytt.
Aðfaranótt 17. mars rifnaði
stórseglið í tætlur. Var þá ekki
annað að treysta á en fokkuna og
hjálparvélina. Skömmu áður
höfðu skipverjar séð ljós, sem þeir
töldu vera á flugvelli er Banda-
ríkjamenn höfðu nýlega byggt á
Miðnesheiði. Ekki tókst að halda
skipinu frá landi og bar það upp
að brimgarðinum.
Skipstjórinn fór þá fram á og
stjórnaði þaðan siglingu í gegnum
brimgarðinn. Þótt Arctic tæki
harkalega niðri annað slagið tókst
honum með þessum hætti að sigla
henni framhjá stærstu boðunum.
Að lokum sat hún föst, en var þá
komin upp undir land. Arctic
hafði strandað við Stakkhamars-
nes í Miklaholtshreppi á Snæ-
fellsnesi. Þetta var síðasta sigling
skipstjórans, Jóns Ólafssonar, því
hann lést skömmu eftir að hann
og aðrir skipverjar voru komnir
heilu og höldnu í land.
Arctic eyðilagðist á strandstað
og með henni lauk skipaútgerð
39
Hamona á leið til Þingeyrar frá Glouster, Bandaríkjunum þar sem hún var keypt.
Skipsljórinn, Jón Olafsson er að mæla sólarhæðina mcð sextant. Jón Ólafsson var
skipstjóri á Arctic í hennar síðustu ferð. Stóra bóman á myndinni varásamt seglinu tekin
niður er heiin kom.
VÍKINGUR