Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1980, Blaðsíða 15

Loðnuveiðar eru ótryggari
en aðrar fiskveiðar
Viðtal við Hjálmar Vilhjálmsson, fiskifræðing
Um hvað ræða menn mest á íslandi næst á eftir veðrinu? Gunnar Thor
eða handbolta, forsetaframboð eða skák? Eða loðnu? Það skyldi þó ekki
vera loðnan? Stundum er eins og allt ætli um koll að keyra ut af þessum
smávaxna fiski. Útgerðarmenn krefjast þess að fá að veiða meira, sjó-
menn mótmæla veiðibönnum, loðnubræðslur og heil byggðarlög bera sig
illa yfir að fá ekki loðnu í vinnslu. Fiskifræðingar þylja vamaðarorð og
leggja til kvóta, sem pólitíkusar hækka, og hvorir tveggja eru skammaðir.
Um þetta allt og reyndar sitthvað fleira er fjallað í fréttatímum útvarps-
ins allt upp í 6—7 sinnum á dag, fyrir nú utan alla hina f jölmiðlana.
Hvemig væri nú að taka þessu öllu svolítið rólega, núna þegar vetrar-
vertíðinni er lokið og nokkurra mánaða veiðihlé framundan. Setjumst
niður í næði með honum Hjálmari Vilhjálmssyni og fræðumst örlítið um
loðnuveiðar fyrr og nú, rannsóknir og framtíðarhorfur. Spyrjum fyrst um
upphaf loðnuveiða hér við land.
Hjálmar Vilhjálmsson er
fæddur á Brekku í Mjóafirði
1937 og alinn þar upp. For-
eldrar: Margrét Þorkelsdóttir
og Vilhjálmur Hjálmarsson.
Stúdent frá Laugarvatni 1957.
Stundaði nám í sjávarlíffræði
við Háskólann í Glasgow í
Skotlandi og lauk þaðan B.Sc.
hons. prófi 1965. Hóf störf á
Hafrannsóknastofnuninni
sama ár og hefur unnið þar
síðan við Uppsjávarfiskadeild.
Það er tiltölulega stutt síðan
farið var að veiða loðnu í stórum
stíl hérlendis. Hún hefur að vísu
verið veidd hér mjög lengi, ausið
upp á grunnsævi við ströndina og
tínd á fjörum. Loðnan var þá
gjarnan notuð ný til manneldis
eða breidd til þerris og höfð til
skepnufóðurs. Síðar var farið að
beita henni. Ég hygg að menn hafi
byrjað á því norðanlands um eða
fyrir síðustu aldamót. Austan-
lands og sunnan verður loðna ekki
algeng beita fyrr en upp úr 1920,
fyrst á Homafjarðarsvæðinu. Oft-
ast var hún þá veidd í landnætur
(lása) eða í háf.
Fyrstu tilraunir til að bræða
loðnu voru gerðar að ég held að
tilhlutan Fiskifélagsins og þeirrar
stofnunar, sem nú heitir Rann-
sóknastofnun fiskiðnaðarins, um
eða fyrir 1960. Þessar tilraunir
gáfu góða raun. Það var samt ekki
fyrr en 1965 að veiði í bræðslu
hefst að marki. Fram til þess tíma
höfðu menn nefnilega nóg að gera
við að bræða síld. Upphaf loðnu-
bræðslu í stórum stíl helst sem sé í
hendur við samdrátt í síldarstofn-
unum.
Veturinn 1965 veiddust um 50
þúsund tonn af loðnu og næstu
árin er aflinn svona á bilinu
100—200 þúsund tonn. Á þessum
tíma fór veiðin eingöngu fram á
grunnslóð við suður- og vestur-
ströndina. Það er ekki fyrr en vet-
urinn 1972 að farið er að veiða
loðnu á djúpmiðum austan lands,
í janúar, og þá vertíð fer aflinn
fyrstyfir 200 þúsund tonn. Tilraun
til veiða austan lands í janúar var
raunar gerð árið 1970, en mistókst
alveg. Varð þetta til þess að eng-
inn fékkst til þess að reyna aftur
ári síðar, þegar aðstæður voru
aðrar og betri.
Frá og með árinu 1973 hefur
afli á vetrarvertíð verið á bilinu
450—550 þúsund tonn.
Svo er það sumarið 1976 að
farið er að veiða loðnu á djúp-
miðum út af Norðurlandi og
Vestfjörðum. Þetta fyrsta sumar
varð aflinn á þessum slóðum rúm
110 þúsund tonn og árið eftir 265
þúsund tonn. Seinustu tvö árin
varð sumarveiðin um 660 og 570
þúsund tonn. í þessum aflatölum
er meðtalin veiði Norðmanna og
Færeyinga. Það er rétt að minna á
að 1977 fengu Færeyingar að taka
þátt í vetrarvertíð á loðnu hér við
land og svo aftur ’78 og ’79.
— Hvenær hófust loðnuveiðar
á Jan Mayen svæðinu?
— Sumarið 1978 finna Norð-
menn loðnu við Jan Mayen og
veiða þá um 160 þúsund tonn og
VÍKINGUR
15