Sjómannablaðið Víkingur - 01.05.1980, Blaðsíða 41

Capitönu um skeið. Hver voru
fyrri kynni þín af seglskipum?
— Eg var búinn að vera mikið
á íslensku skútunum, m.a. á Esth-
er með Jóhanni Stefánssyni sem
síðar varð togaraskipstjóri og var
bæði með eldri og yngri Geir.
Á árunum 1914 til 17, í fyrra
stríðinu, var ég háseti á Hertu frá
Marstal. Egill Jóhannsson, sem
lengi var skipstjóri á Snæfelli frá
Akureyri var þarna líka háseti.
Herta var barkantína og hafði
enga hjálparvél. Áður en segl voru
dregin upp varð að taka niður
rörin sem lágu frá kolaofnunum í
íbúðum skipverja og upp á dekk.
Þau voru fyrir seglunum. Þetta
varð til þess að enginn hiti var í
klefunum nema í höfnum. Elda-
vélin var upp á dekki.
Svo var ég háseti á Eos, sem
Jóhannes Reykdal o.fl. í Hafnar-
firði áttu. Eos var þriggja mastra
barkur og orðinn gamall þegar ís-
lendingar keyptu hann. Eins og
kunnugt er rak hann upp í vestan
ofsaroki rétt austan við Ölfusár-
ósa. Við vorum þá á útleið eftir að
losaður hafði verið fyrsti og eini
farmurinn, sem Eos flutti fyrir
eigendur sína í Hafnarfirði. Öll
segl voru komin í tætlur og skipið
þar af leiðandi alveg stjórnlaust.
Það hafði enga hjálparvél. Útlitið
var ískyggilegt því brimgarðurinn
við Eyrarbakka var framundan.
En á síðustu stundu björguðumst
við yfir í breskan togara. Þetta var
árið 1920.
Togarinn, sem bjargaði okkur
hét Mary A. Johnson. Hann tók
■niðri á.skerjunum út af Reykja-
nesi í næstu ferð og sökk. Mann-
skapurinn bjargaðist í skipsbátinn
og komst við illan leik til Sand-
gerðis.
— Hvernig gekk á þessum ár-
um að fá menn vana seglum?
— Það gekk ágætlega. Það var
enginn hörgull á vönum segl-
skipamönnum. Það var ekki svo
langt um liðið síðan skútuöldinni
VÍKINGUR
lauk. T.d. hafði 1. stýrimaður hjá
mér á Capitönu, Ólafur Sigurðs-
son, mikla reynslu í meðferð segla
og seglskipa.
—- Notuðu þið á Capitönu
mikið vélina?
— Við vorum aldrei bara undir
seglum, keyrðum alltaf vélina
með. Ég veit ekki hvað Capitana
gekk á seglunum einum, en með
vélinni gekk hún í logni 7 sjóm.
Mig minnir að hún hafi náð
11 — 12 sjómílna hraða með vél
og seglum. Þegar ég tók við Capi-
tönu var búið að minnka seglin
mikið frá því sem þau upphaflega
höfðu verið. Mér þótti alltaf betra
að keyra vélina með, bæði gaf það
meiri ferð og þyrfti að sigla nálægt
vindi var minni hætta á að missa
vind úr seglunum.
— Yfirleitt er gert ráð fyrir að
seglskip þurfi stærri áhöfn en vél-
skip af svipaðri stærð og þá sér-
Capítana fvrir fullum seglum. Þegar Guð-
jón tók við skipstjórn var búið að taka
þverseglin niður og setja langsegl í stað-
inn.
staklega, ef seglskipin eru topp-
sigld, þ.e. hafa þversegl. Hvernig
var þetta á Capitönu?
— Við vorum 12 á Capitönu.
Það var skipstjóri, 2 stýrimenn, 2
vélamenn, kokkur og 6 hásetar.
Þessi áhöfn var meira en nógu
stór, en samkvæmt opinberum
fyrirmælum mátti hún ekki vera
minni.
Hafði 60 tonna blýkjöl og lest-
aði 230 tonn
— Eins og ég sagði áðan var
búið að minnka reiðann á Capi-
tönu, þegar ég tók við henni. Það
var búið að taka allar rárnar niður
svo að hún var orðin það sem
kallað var slétttoppa skonnorta.
Hafði bara langsegl. Á Hertu frá
Marstal, sem var toppsigld og
hafði því þversegl á fremsta
mastrinu, fokkumastrinu, en þó
ekki fremra hásegl, vorum við
aðeins 7, þar af 4 hásetar.
Við hásetarnir þurftum æðioft
að fara út á rárnar. Ég held að ég
megi segja að þetta hafi gengið
vel, þótt við höfum ekki verið
fleiri, og þrátt fyrir rýran kost, því
alla tíð var á Hertu naumt
skammtaður matur í mannskap-
inn. Það var þó verst, þegar kokk-
inn vantaði, sem kom ósjaldan
fyrir, en þá skammtaði skipstjór-
inn matinn.
— Skip með langsegl, svo sem
Capitana, geta að öðru jöfnu siglt
nær vindi en skip með þversegl.
Hvað gat Capitana siglt nálægt
vindi?
— Hún gat siglt allt að 4 strik
frá vindi. En það gefur ekki eins
mikla ferð og að hafa vindinn aft-
ar. Mín reynsla er sú að ekki borgi
sig að fara mjög nálægt vindi
nema nauðsynlegt sé. Verði
maður að sigla eins nálægt vindi
og mögulegt er, kemur vélin að
góðum notum.
— Seglskip þurfa mikla kjöl-
festu til að sigla vel, ef til vill allt
að 70% af þunga særýmis við
41