Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.2006, Blaðsíða 22

Landhelgisgœslan 80 ára
„Nú, þetta eru þá
endalokinu
Úr viðtali Valgeirs Sigurðssonar við Elías Sveinbjörn Sveinbjörnsson
aður er nefndur Elías
Sveinbjörn Sveinbjörnsson.
Hann starfaði um árabil á skip-
um Landhelgisgæzlunnar og
komst þá eitt sinn í svo bráðan
lífsháska, að honum datt ekki
annað í hug en að nú væri síð-
asta stund lífs hans runnin upp.
En “ekki verður feigum forðað
né ófeigum í hel komið”, segir
máltækið, og Elías var vissulega
ekki feigur.
Fljótlega eftir að ég byrjaði á Ægi upp-
hófst þorskastríðið fræga -um fimmtíu
mílurnar- og það er tími sem ég hefði
ekki viljað missa af. Þetta var spennandi
líf og oft mikið um að vera, og mér fannst
það skemmtilegt í aðra röndina.
Togvíraklippingarnar voru stórmerkur
þáttur í öllu þessu ferli, en hins vegar
voru ásiglingarnar annar og alvarlegri
hlutur. Það var ekki Bretunum að þakka
að þeir drápu okkur ekki í hrönnum,
þegar stóreflis bryndrekar sigldu á fullri
ferð á margfalt minni skip. Því að þeir
höguðu sér gersamlega eins og vitfirring-
ar. Það gat verið í meira lagi óþægilegt, ef
ekki náðist að hringja út, og maður var
sofandi í koju, að vakna við það að ein-
hver freigátan hafði siglt í hliðina á skip-
inu, og maður hentist fram á gólf.
-Að hringja út,..?
-Já, þegar ásigling var fyrirsjáanleg,
hringdi sá sem var við stjórnina -stýri-
maður eða skipstjóri- stórri bjöllu, til
merkis um að allir ættu að koma upp á
dekk hið skjótasta. En stundum bar
þessi illvirki Bretanna svo brátt að, að
ekki gafst ráðrúm til neinna viðvarana.
-Funduð þið ekki stundum til hræðslu
við þessar aðstæður?
-Firæðsla er ákaflega eðlilegt mannlegt
viðbragð, - aðvörun við hættu. Sá maður
sem aldrei verður hræddur er ekki hetja,
heldur bjáni. Þó er ég ekki viss um að ég
eigi að skilgreina ástand okkar félaganna
sem hræðslu, en við vorum spenntir,
enda ekki nein smáræðis spenna sem lá í
loftinu. Ég veit meira að segja til þess að
menn hættu störfum þarna, aðeins vegna
þess að þeir þoldu ekki álagið. Slikt var
ekki að undra, því að satt að segja, þá
þurfti talsvert sterk bein til þess að standa
í þessu. En við stóðum allir saman eins
og einn maður, og í heild held ég að við
höfum staðið okkur með sóma, að ekki sé
talað um skipherrann okkar, hann
Guðmund heitinn Kjærnested, þann
heiðursmann, sem átti virðingu okkar
allra og við vildum allt fyrir hann gera.
Við vorum allir ákveðnir í því að standa
okkur og gera okkar bezta. Og við gerð-
um það líka. Við sigruðum Breta!
-Það hefur löngum verið sagt, að margt
gerist á sjó, og vonandi hefur eitthvað
fleira drifið á daga þína en tilraunir til
manndrápa?
-Já, já, auðvitað gerðist sitt af hverju á
þessum árum, og sumt næsta eftirminni-
legt. Mér er til dæmis afar minnisstætt
gosið í Vestmannaeyjum árið 1973. Við
stunduðum mikið fólksflutninga á milli
lands og Eyja, og það er tími sem ég
gleymi ekki. Ég man t.d. alltaf eftir því,
þegar ég fór fyrst í land í
Vestmannaeyjum, þá var talsverður tími
um liðinn frá því að gosið hófst. Það var
ákaflega undarleg tilfinning að vita af því,
að einhvers staðar langt undir fótum mér
væru yfirgefnir mannabústaðir, - hús, sem
voru svo gersamlega í kafi, að hvergi sást
móta fyrir þeim. En ég vissi samt, að þau
voru þarna!
Ég man líka eftir því, þegar við á Ægi
vorum að leita, eftir að Sjöstjarnan fórst
með allri áhöfn. Að lokum fundum við
gúmmíbát, sem stýrimaðurinn hafði
komizt í og verið í honum nokkra daga,
hafði náð að festa sig svo vel við bátinn,
að honum skolaði ekki útbyrðis. En hann
var látinn áður en við komum á vettvang.
Ég man, að þessi leit fékk mikið á mig,
fyrir utan hvað hún var okkur erfið, lík-
amlega. Það voru snarvitlaus veður upp á
hvern einasta dag, allan tímann sem leitin
stóð yfir, og maður stóð þarna tímunum
saman og rýndi út á hafið, í gegnum
særokið og illviðrið. Þegar við fundum
svo loks bátinn með stýrimanninum, þá
kom í ljós að hann hafði rekið i talsvert
Elías siglir Jrá Tý á gúmmíbát.
22 - Sjómannablaðið Víkingur