Sjómannablaðið Víkingur - 01.09.2006, Qupperneq 25

Þórir Haraldsson kennari
íslenskir fiskar
umsögn
“Landslag yrði lítils virði ef það héti
ekki neitt” kvað Tómas. Þetta er satt og
rétt eins og allir vita og gildir auk þess
um allt annað í umhverfi okkar. Fyrirbæri
lifandi sem dauð og stór sem smá verða
að eiga sitt nafn til að fá athygli. Þannig
verður fiskur meira en réttur og sléttur
fiskur ef hann hefur ákveðið tegund-
arnafn. Þá fyrst verður ljóst hvorl tíðni
hans í afla er að aukast eða rninnka en
slíkt er væntanlega rnerki um aðrar breyt-
ingar í náttúrunni sem geta skipt sköpum
fyrir velsæld framtíðarinnar ef að menn
kunna að lesa þær. Þannig verður hver
þjóð að þekkja umhverfi sitt til að henni
farnist vel.
Bókaforlagið Vaka-Helgafell hefur ráðist
í það stórvirki að gefa út glæsibókaflokk-
inn: Alfræði Vöku-Helgafells, sem hjálpar
fólki að átta sig á umhverfi sínu. Nýjasta
bókin er um íslenska fiska og eru höf-
undar fiskifræðingarnir Gunnar Jónsson
ogjónbjörn Pálsson en Jón Baldur
Hlíðberg myndskreytir.
Bókin skiptist í tvo meginkafla. í
þeim fyrri er fjallað almennt um fiskana,
þróunarsögu þeirra og líffræði en í þeim
síðari sem er meginhluti bókarinnar um
einstaka fiskitegundir við ísland sem
leljast nú um 340.
Fyrri hlulinn, sá almenni er mikilvæg-
ur inngangur ekki síst fyrir kennara sem
eru stöðugt á hötlunum eftir aðgengilegu
kennsluefni. Málfar er lipurt og hæfir
”fróðleiksfúsum almenningi” eins og
gjarnan var svo fallega sagt í gamla daga.
Helsta aðfinnsluefni mitt er að niynd-
ir eru ekki nægilega vel tengdar texta.
Auðvelt hefði t.d. verið að bæta skýring-
um inn á rnyndir af stoðgrind og hjarta
og gera greinilegri mynd af meltingarfær-
um. Þá mættu orðaskýringar á blaðsíðum
30 og 31 vera fleiri. Ég sakna þarna orða
eins og bolfiskur, gella og trjóna svo að
dærni séu tekin . Svo er spurning hvort
pétursskip sé egg skötu eða
egghulstur? Að mínu mati
hefði myndin góða á blaðsíð-
utn 34 og 35 einnig átt að til-
heyra fyrri hluta bókarinnar.
Seinni hlutinn hefst á grein-
utn um flokkun og ættir fiska.
Þar sakna ég tilvísana í blað-
síður frá ættargreinunum til
meginmálsins aftar í bókinni.
Slíkar lilvísanir auðvelduðu
notkun bókarinnar. Textinn
urn einstaka fiska er sem fyrr
lipur og myndirnar fallegar
og suniar hrein listaverk t.d.
myndirnar af laxfiskunum á
bls.116-123, en litur guðlaxins
á bls. 152 kemur á óvart. Til
bóta hefði verið að draga skýr-
ar fram slærð fiskanna t.d. með
sérstökum undirköflum eða
rammagreinum. Væntanlega
rnunu menn fyrst og fremst
nota myndirnar ef þeir þurfa
að átta sig á óþekktum fiskum,
en í bókinni eru einnig grein-
ingarlyklar til slíks. Þar finnst
mér of oft gæta ónákvæmni.
Það er t.d. ekki alltaf auðvelt
að greina á milli þess sem er dökkt eða
Ijóst (bls.60), eða mjög langí og ekki mjög
langt (bls.65). Svo að ekki sé talað urn
muninn á í meðallagi stórt og venjulega
frekar smátt (bls.116). Um lýrinn er sagt
í greiningarlykli að sporður hans sé þver
fyrir endann en miðað við myndina af
honum er það umdeilanlegt. Á blaðsíðu
198 segir í greiningarlykli að veiðistöng
trjónunefsins sé styttri en rúmlega lengd
fisksins að sporði, sem er auðvitað eilítið
fyndin fullyrðing.
Útbreiðslukortin sem eru hluti af
umfjöllun um hvern fisk eru ntjög fræð-
andi og gefa auk þess vísbendingu utn
hvaða breytingar geta orðið þar á ef hita-
stig sjávar breytist. Þar getur verið vandi
að draga réttar línur t.d. hafa Færeyjar
dottið út í útbreiðslu hornsíla. Einnig
hafa litir misfarist bagalega í ntyndum um
norsku vorgotssíldina á bls.99.
í bók sem er eins stór og þessi og
sneisafull af fróðleik hljóta alltaf að vera
misfellur eða atriði sem hver lesandi
vildi að væri sett fram á annan hátt. Þó
að hér hafi verið tínd lil nokkur atriði
í samræmi við það er bókin í heild
verulega glæsileg og höfundum sínum
og útgefendum til mikils sótna og ætti að
vera í öllum betri fiskiskipum landsins og
þar sem sem fiskur og fiskveiðar eru til
umræðu.

Sjómannablaðið Víkingur - 25