Náttúrufræðingurinn - 1961, Síða 8

2
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
með bókstafnum N, þá er A == Z -J- N massatala atómsins. Massa-
talan er sú heila tala, sem er næst massanum (atómþunganum).
Á 1. mynd er sýnd bygging nokkurra atóma. Vetnisatóm, sem
hefur sætistöluna 1 og massatöluna 1 — táknað með {H — hefur
kjarna, sem er aðeins 1 prótóna, og umhverfis þennan kjarna svífur
ein elektróna. Helíum atóm með Z = 2 og A = 4 - táknað með
^He — hefur kjarna, sem gerður er úr tveim piótónum og tveim
nevtrónum, en umhverfis hann svífa tvær elektrónur. Súrefnisat-
ómið ‘fO, sem hefur sætistöluna 8 og massatöluna 16, er gert úr
kjarna, sem inniheldur 8 prótónur og 8 nevtrónur. Umhverfis þenn-
an kjarna svífa svo 8 elektrónur.
Vetnisatóm
©
Helíumatóm
1. mynd. Sýnd er bygging nokkurra atóma. Innsti lrringurinn táknar kjarnann,
p táknar prótónu og n táknar nevtrónu. Elektróna er táknuð með litlum
hring með mínus merki innan í.
Frumefni samanstendur af atómum, sem hafa sömu sætistölu,
þ. e. a. s. sama fjölda af prótónum í kjarnanum og sama fjölda af
elektrónum fyrir utan kjarnann. Hins vegar geta atóm frumefnis
haft misjafnlega margar nevtrónur í kjarnanum. Til eru t. d. súrefn-
isatóm með 6, 7, 8, 9, 10 og 11 nevtrónur, svo að massatalan verð-
ur 14, 15, 16, 17, 18 og 19 (Z N). Safn atóma af einhverju frum-
efni, sem öll hafa sömu massatölu (A), er kallaður ísótópur frum-
efnisins. ísótópar þessir hafa mismunandi margar nevtrónur.1 2)
1) Atómin eru táknuð með skammstöfun af hinu latneska heiti frumefnisins,
vetnisatóm með H (af hydrogenium), súrefnisatóm með O (af oxygenium) o. s. frv.
2) Efnafræðilegir eiginleikar ákvarðast nær eingöngu af yztu elektrónum
atómsins. Þar sem allir ísótópar frumefnis hafa sama fjölda elektróna, eru efna-
fræðilegir eiginleikar þeirra hinir sömu.