Náttúrufræðingurinn - 1961, Blaðsíða 30

24
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Á nítjándu öldinni urðu tvær kenningar um framþróun lífver-
anna heimsfrægar. Hin fyrri er kennd við Lamarck, en hin síðari
er þróunarkenning Darwins.
Franski líffræðingurinn Jean Baptiste Lamarck birti þróunar-
kenningu sína árið 1909. Hann hélt því fram, að umhverfið mót-
aði lífverurnar með beinum áhrifum á þær, og breytingarnar erfð-
ust síðan til afkomendanna.
Darwin gerði raunar eins og Lamarck ráð fyrir, að umhverfið
mundi beinlínis geta mótað erfðir lífveranna, en aðalaflið að baki
þróuninni var samkvæmt Darwin náttúruvalið.
Allar lifandi verur geta af sér mun fleiri afkvæmi en upp kom-
ast. Ef einhver munur er á afkvæmunum, eru meiri líkur til þess
að þau afkvæmin lifi, sem bezt eru fallin til að lifa við ríkjandi
aðstæður. Þannig veljast alltaf úr einstaklingarnir, sem bezt eru
aðlagaðir umhverfinu, og flytja síðan afkomendum sínum þessi
heppilegu einkenni.
Darwin gaf aldrei neina fullnaðarskýringu á eðli breytileikans.
Hann gerði bara ráð fyrir þeirri staðreynd, að engar tvær lifandi
verur væru eins. Síðan sæi náttúruvalið um það, að eingöngu hinir
hæfustu lifðu; afkomendur þeirra erfa svo, að minnsta kosti að
einhverju leyti, hæfni þeirra.
Lögmál Mendels gáfu skýringu á því, á hvern hátt einkennin
erfast, hversu sérhver eiginleiki verður til fyrir samspil erfðavísa
föður og móður, en hinir einstöku erfðavísar eða gen breytast
samt ekki eða blandast. Kenningin um náttúruvalið hljóðar því
svo á máli erfðafræðinga:
Einstaklingarnir, sem bezt standast í lífsbaráttunni, eru að öllum
jafnaði þeir, sem eru bezt búnir að genum til að lifa við ríkjandi að-
stæður. Þessir einstaklingar geta svo afkvæmi, sem erfa gen þeirra.
En þróunin yrði skammvinn, ef ekkert nýtt kæmi fram, ef þró-
unin væri bundin við enduröðun sömu genanna. Erfðafræðingar
tóku fljótlega eftir því, að það kemur stöku sinnum fyrir, að eitt-
hvert gen tekur skyndilega og, að því er virðist, ástæðulaust breyt-
ingu. Þess háttar skyndilegar, erfanlegar breytingar kallast stökk-
breytingar eða mutationir. Þær hafa lengi verið þekktar, en skýring
á þeim fékkst vitanlega engin fyrr en um aldamótin síðustu, er
erfðafræðirannsóknir hófust á grundvelli lögmála Mendels. Einn
uppgötvenda lögmála Mendels, Hollendingurinn Hugo de Vries,