Náttúrufræðingurinn - 2006, Blaðsíða 20

Náttúrufræðingurinn
5. mynd. Djásnþörungar II: 1 Cosmarium bioculatum, 2 C. granatum, 3 C.
pyramidatum, 4 C. venustum, 5 C. meneghinii, 6 C. laeve, 7 C. cucurbita, 8 C.
palangula, 9 C. ornatum, 10 C. reniforme, 11 C. brebissonii, 12 C. praemorsum.
(1, 4 og 7 eru ófundnir á íslandi).9
þörungaflokks á íslandi myndi því
líklega leiða til niðurfellingar teg-
unda, en vafalaust myndi tegundum
fjölga margfalt meira. Hér er því gott
tækifæri til að finna nýjar plöntu-
tegundir fyrir landið. Þessar 160
tegundir skiptast í þrjár ættir og um
20 ættkvíslir sem nú verður nánar
getið. Islensku ættkvíslanöfnin ber að
skoða sem tillögur.
Desmidiaceae
Djásnþörungaætt
I þessari ætt eru hinir dæmigerðu
djásnþörungar, sem fyrr var lýst.
Þeir skiptast í tvo hópa, eftir því
hvort frumurnar eru stakar eða
mynda keðjur.
A Frumur stakar
Arthrodesmus (4. mynd).
(gr. arthros = tenging, liður; gr.
desmos = band, borði). Náladjásn
Litlar frumur, nokkurn veginn
jafnar á lengd og breidd, með
sléttum vegg. Hálffrumur oftast þrí-
hyrndar á framhlið og hafa tvo
langa, nállaga brodda sinn hvoru
megin, sem oftast standa þvert út frá
þeim, oft umluktar slími og lifa
gjaman í blautum mosa á ströndum
tjama. Þrjár tegundir þekktar hér: A.
convergens, A. incus og A subulatus. (í
nýjum þörungaflórum hafa nokkrar
tegundir af Arthrodesmus verið sam-
einaðar sléttveggja tegundum af
Staurastrum í nýja ættkvísl sem
kallast Staurodesmus. Sjá Staur-
astrum.)
Cosmarium (5. mynd).
(gr. kosmos = skraut, regla eða
alheimur). Nýradjásn
Frumuhelmingar oft nýralaga, en
stundum sporöskjulaga eða kant-
aðir, sléttir eða vörtóttir, hvorki með
djúpum skerðingum né göddum.
Séð frá hlið eru hálffrumur oftast
kringlóttar, en sporöskjulaga séð í
endann. Annars er mikill breytileiki
í formum. Þetta er gríðarstór ætt-
kvísl; meira en 1000 tegundum hefur
verið lýst og margar þeirra er ekki
auðvelt að nafngreina. Þær er
næstum hvarvetna að finna þar sem
er sæmilega rakt og einhver gróður.
Hér á landi eru skráðar 57 tegundir
og þrjú afbrigði. Algengar tegundir
eru t.d. C. botrytis, C. granatum og C.
punctulatum. Sú fyrstnefnda er oft
höfð í rækhm til skoðunar í skólum.
Nokkrar Cosmarium-tegundir sem
lifa á jarðvegi hafa nýlega verið settar
í sérstaka ættkvísl, Actinotaenium, og
eru tvær þeirra skráðar hér á landi.19
Euastrum (6. og 7. mynd).
(gr. áhersluforsk. eu- og gr. astron
= stjama). Barðdjásn
Lengd frumunnar í heild venjulega
um helmingi meiri en breiddin,
skoran djúp og þröng. Hálffrumur
oftast kantaðar að framan séð, alltaf
með skarði í toppinn og oft með
nokkrum útskotum á hliðum, jafn-
20