Náttúrufræðingurinn - 1997, Qupperneq 27

Hross I
HERNAÐI
Allt frá því að hestar voru
fyrst tamdir og fram undir
okkar daga hafa þeir
gegnt mikilvægu hlutverki í
hernaði, dregið stríðs-
vagna og vígtól, borið
riddara, flutt vistir og sum-
ir endað í pottunum í eld-
húsvögnum sem þeir áður
drógu.
esturinn, Equus
caballus, reikaði
villtur um sléttur og
skóglendi í Evrasíu
um hundruð alda en þokaði
smám saman fyrir mönnum
sem veiddu hann og eyddu búsvæðunum.
Villihestar virðast hafa verið á beit við Rín á
sögulegum tíma en um 1800 voru engir eftir
vestar en í austurhéruðum Póllands. Þegar á
nítjándu öldina leið hvarf tarpanhesturinn.
undirtegund sem lifði á sléttum Suður-
Rússlands allt austur að Volgu (1. mynd).
Síðasti villti tarpaninn sem sögur fara af
var felldur í Úkraínu á jóladag 1879 og þar
með var sögu villihesta í Evrópu lokið. Saina
Örnólfur Thorlacius (f. 1931) lauk fil.kand.-prófi í
líffræði og efnafræði frá Háskólanum í Lundi í Svíþjóð
1958. Hann var kennari við Menntaskólann í Reykja-
vík 1960-1967, Menntaskólann við Hamrahlíð 1967-
1980 og rektor þess skóla 1980-1995. Samhliða
kennslustörfum hefur Örnólfur samið kennslubækur og
hann hafði um árabil umsjón með fræðsluþáttum um
náttúrufræði í útvarpi og sjónvarpi. Hann var um skeið
ritstjóri Náttúrufræðingsins.
ár bárust dýrafræðingum fregnir af annarri
undirtegund á gresjum og í eyðimörkum í
Asfu. Þetta var przewalskishesturinn,
kenndur við Nikolai Mikhailovich Prze-
walski, landkönnuð sem uppgötvaði hann í
Mongólíu.1 Hann hefur einnig þurft að þola
yfirgang manna og um miðja þessa öld voru
aðeins fáar hjarðir eftir þar sem mætast
Mongólía og Kína. Talið er að upphaflegir
stofnar przewalskishesta séu nú allir
útdauðir í náttúrunni. í það minnsta hafa
dýrin hvergi sést með vissu síðan 1968.
Nokkur hundruð eru í dýragörðum og á
eldisstöðvum auk þess sem eitthvað er til af
kynblendingum þeirra og eldishesta. Nú er
unnið að því að koma przewalskishestum úr
'Mongólíumenn og margir dýrafræðingar kalla
hestinn takhi.
Náttúrufræðingurinn 67 (2), bls. 89-94, 1997.
89