Náttúrufræðingurinn - 1997, Síða 42

Athyglisverð skordýr:
EnG]ASK)ANNI
sfðasta pistli mínum um athyglis-
verð skordýr var fjallað um
möðrusvarma (Hyles gallii), en
hann er dæmigert útlent fiðrildi
sem kemur hingað af og til fljúgandi yfir
hafið. Þess var og getið að fleiri tegundir
fiðrilda berast til landsins með varningi, sem
þykir e.t.v. ekki eins áhugavert, en þó ber að
hafa í huga að þannig geta komið tegundir
sem eiga möguleika á að nema hér land.
Flestir sem ferðast hafa til nágranna-
landanna kannast við stór hvít fiðrildi á
flögri yfir ökrunum. Þau eru svo sannarlega
augnayndi, en hins vegar ekki að sama skapi
vel þokkuð af þeim sem akrana rækta. Þetta
eru kálfiðrildin svokölluðu, eða skjannarnir
eins og Þorsteinn Thorarensen kallar þau í
Stóru skordýrabók Fjölva. Skjanni merkir
„hátt, hvítt enni, kinn, vangi“, og sem
forskeyti (skjanna-) merkir það skær,
skínandi; skjannalegur = hvítleitur (sbr.
íslensk orðabók, Bókaútgáfa Menningar-
sjóðs 1988). Ég tel nafngift Þorsteins því
sæma þessum fiðrildum vel.
Af skjannaætt (Pieridae) eru til 48 tegundir
í Evrópu. Þar af tilheyra átta ættkvíslinni
Pieris. Þrjár þeirra hafa mér vitanlega
fundist hér á landi. Ekki er vitað til þess að
þær hafi borist hingað eftir öðrum leiðum en
með varningi. Engjaskjanni Pieris rapae
(Linnaeus, 1758) er tíðust tegundanna hér.
Erling Ólafsson (f. 1949) lauk B.S.-prófi í líffræði frá
Háskóla íslands 1972 og doktorsprófi í skordýrafræði
frá Háskólanum í Lundi 1991. Erling hefur starfað við
dýrafræðirannsóknir hjá Náttúrufræðistofnun Islands
frá 1978.
I
ERLING ÓLAFSSON
Kálskjanni P. brassicae (L., 1758) sem er
stærstur tegundanna hefur fundist hér
nokkrum sinnum, en skuggaskjanni P. napi
(L., 1758) aðeins einu sinni.
Alls er vitað um 14 engjaskjanna sem hér
hafa fundist. Sá fyrsti fannst um borð í
skipi í Reykjavíkurhöfn árið 1924, sem
segir e.t.v. nokkuð um það hvernig þessi
fiðrildi koma til landsins. Hingað hafa
engjaskjannar borist á öllum tímum árs.
Þeir þrauka veturinn á púpustigi, en púpur
klekjast gjarnan á röngum tímum ef þær
berast inn í hita.
Engjaskjanni er algengur í Evrópu allt
norður til miðbiks Skandinavíu. Hann lifir
einnig í N-Afríku, Asíu og N-Ameríku. Hann
lifir á káli (Brassica) og öðrum krossblómum
og getur valdið spjöllum í kálrækt.
Engjaskjanni Pieris rapae (Linnaeus), sem
fannst innanhúss í Reykjavík 13. janúar
1994. 1 hvíldarstöðu sitja skjannar með
vœngina upprétta. Oftast er mikill munur á
litmynstri á efra og neðra borði vœngja á
fiðrildum. Ljósm. Erling Olafsson.
104