Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1997, Side 68

Náttúrufræðingurinn - 1997, Side 68
Yfirleitt hafa menn borið traust til vinnu sem flokkast undir rannsóknir og vísindi. Hver kannast t.d. ekki við þau rök að segja að eitthvað sé vísindalega sannað í merkingunni að sönnunin sé yfir allan vafa hafin? Ekki er um það að villast að orðið rannsókn hefur nú miklu víðari merkingu en áður. Ástæðan gæti verið tilhneiging til að gefa vinnu sinni gæðastimpil eða stimpil vandvirkni. Mér sýnist merking þessa orðs orðin svo víð að það er nánast orðið merkingarlaust. Orðið rannsókn er notað í miklu víðari merkingu er orðið research á ensku eða orð sömu merkinginar í öðrum tungumálum. Þannig er orðið rannsókn eitt notað fyrir mörg orð á ensku sem hafa mismunandi merkingu eins og „investigation", „study“, „examination", „inquiry“, „testing" og „analysis“. Aðstoðarmaður á rannsóknar- stofu er nefndur rannsóknarmaður en á ensku technical assistant. Rökrétt væri að íslenska orðið rannsóknarmaður væri sömu merkingar og enska orðið „researcher“, en það hefur allt aðra merkingu. Greining á uppbyggingu DNA-sameindarinnar í litn- ingum fruma í tengslum við sakamál nefnist á íslensku DNA-rannsókn. Enginn ensku- mælandi maður mundi að mínu viti tala um DNA-research í þessari merkingu. Það væri nefnt „DNA-analysis“, þ.e. DNA-greining. Talað er um rannsóknarboranir þegar borað er til að leita að heitu vatni. Slíkar boranir nefni ég ætíð leitarboranir. Á ensku er talað um „exploration drillings". Þannig mætti lengi telja. En er ekki ástæða til að orð hafi ákveðna merkingu? Það finnst mér, enda forsenda þess að gerlegt sé að tjá sig á skiljanlegan hátt. Það er full ástæða til þess að þrengja merkingu orðsins rannsókn frá því sem nú er eða búa til nýyrði sem væri sömu merkingar og orðið research á ensku. Seinni kosturinn er vafalaust sá eini sem er fær. Hér eru þó ekki gerðar neinar tillögur um nýyrði. Ég er ekki einn um það að sjá að orðið rannsókn hefur margþætta merkingu. Til þess að greina nánar frá því hverskonar starfsemi felst í rannsóknum hefur nafn- orðum eða lýsingarorðum verið hnýtt framan við orðið rannsókn svo sem grunn- rannsóknir, yfirlitsrannsóknir, þjónustu- rannsóknir, hagnýtar rannsóknir og hnýsni- rannsóknir svo dæmi séu nefnd. Þessi lausn er tæplega nógu góð. Hér á eftir mun ég nota orðið rannsókn í sömu merkingu og enska orðið „research“ nema annars sé getið. Orðið merkir þannig þekkingarleit. Tilgangur rannsókna er að afla nýrrar þekkingar - bæta við þá þekkingu sem fyrir er. Hreinar rannsóknir (pure re- search) eru rannsóknir sem hafa það að markmiði að afla nýrrar þekkingar þekking- arinnar vegna. Nytjarannsóknir (applied re- search) eru hins vegar rannsóknir á einhverju sem menn vita eða telja með nokkurri vissu að hafi notagildi - hafi einhver áhrif á afkomu okkar. Þannig myndu rannsóknir á jarðhita, fiskstofnum eða jarð- skjálftum flokkast undir nytjarannsóknir. Hins vegna væri kortlagning á útbreiðslu vetrarblóms eða mæling á snefilefnum í hraunum á Reykjanesskaga hreinar rann- sóknir. Rökrétt væri að telja orðið grunn- rannsóknir sömu merkingar og hreinar rann- sóknir. Orðið hagnýtar rannsóknir finnst mér að feli í sér hugsanavillu, a.m.k. ef orðið rannsókn er notað í sömu merkingu og re- search á ensku. Því finnst mér að ekki eigi að nota það orðtak. Eðli málsins samkvæmt verður ekki dæmt um það hvort rannsókn - leit að nýrri þekkingu - sé hagnýt. Þó hel'ur reynslan sýnt að ekkert hefur skilað mann- kyni meira fram á við í efnahagslegu tilliti en rannsóknir í raunvísindum og tækni þeim tengdri. íslendingar taka nú þátt í umtalsverðu fjölþjóðlegu samstarfi á sviði rannsókna. Efnahags- og framfarastofnunin (OECD) hefur nokkrum sinnum gert úttekt á rannsóknar- og þróunarstarfsemi (research and development) hér á landi og veitl íslenskum stjórnvöldum ráð í þeim efnum. Er ráðamönnum og leikmönnum í rannsóknum nákvæmlega ljóst hvað verið er að fjalla um? Athugun eða könnun („investigation“, ,,study“) felur í sér að afla upplýsinga um eitthvað með þekktum aðferðum. Ég tel 130

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.