Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1997, Side 72

Náttúrufræðingurinn - 1997, Side 72
Þegar um prófanir eða mælingar er að ræða, þar sem markmiðið er að skila ákveðnum mæliniðurstöðum, má hins vegar skýrgreina vinnu, kostnað og aðra þætti líkt og gert er með verklegar framkvæmdir. Ég fæ ekki betur séð en þetta sé meginástæða þess að prófanir og mælingar eru flokkaðar af mörgum undir „hagnýtar rannsóknir", þótt þær teljist alls ekki með réttu til rannsókna, a.m.k. samkvæmt mínum skilningi á því orði eins og áður hefur komið fram. Rannsókn lýkur ekki með mælingum. Þegar mæliniðurstöður liggja fyrir þarf að túlka þær. Markmið rannsókna er að bæta við þekkingu, ekki að safna staðreyndum með mælingum eða öðrum aðferðum. Athuganir eða kannanir á ýmsum fyrir- bærum í náttúrunni eiga margt sameiginlegt með rannsóknum. Það er vegna þess að gögn eru ófullnægjandi til að skýrgreina megi tiltekna athugun nákvæmlega fyrir- fram. Hvernig á t.d. að gera óyggjandi áætlun um jarðhitaleit á svæði sem þar sem engan jarðhita er að finna, að ekki sé talað um árangurinn? Vissulega er unnt að gera áætlanir varðandi mannafla, kostnað og tíma við ákveðnar mælingar en þær segja ekkert til urn hver árangurinn verður, ólíkt því sem er t.d. við hönnun húsbyggingar. Að þessu leyti skarast rannsóknir og athuganir. Það réttlætir þó ekki að orðin rannsókn og athugun hafi óljósa merkingu. Rannsóknir í náttúruvísindum leiða mjög sjaldan til uppgötvunar nýrra lögmála. Yfirleitt er um að ræða aukna þekkingu á tilteknum ferlum eða á nýjum svæðum. Vinna við rannsóknir felur undantekninga- lítið í sér að safna saman þeirri vitneskju og þekkingu sem til er um rannsóknarefnið og bæta síðan við þekkinguna með nýjum gögnum og túlkun þeirra. ■ MANNAFLI Það er afgerandi munur á þeim mannafla sem þarf til rannsóknarverkefna annars vegar og til mælinga og prófana hins vegar. Rann- sóknir gera kröfu um að einstaklingurinn sýni frumkvæði og hafi til að bera sköpunar- gáfu. Þeir sem rannsóknir stunda eiga þannig margt skylt með rithöfundum og listamönnum. Það dugar ekki að kalla prófanir og mælingar rannsóknir, hvað þá hagnýtar rannsóknir, og ætlast til þess að áhugasamir einstaklingar, sem lokið hafa framhaldsnámi við háskóla, séu ánægðir með að fara í mælingarvinnu. Kunnátta þeirra nýtist heldur ekki vel við slíka vinnu. Ekki má skilja þessi orð mín svo að ég telji rannsóknir æðri mælingum eða prófunum. Öll þessi störf hafa vissulega sitt gildi og sinn tilgang. Málið er að allir einstaklingar leita að störfum við sitt hæfi, störfum sem eru áhugaverð en þó fyrst og fremst krefjandi, spennandi eða kalla á framtak. Árangurinn af hinni almennu skýrgreiningu á hagnýtum rannsóknum hér á landi er m.a. sá að fæla áhugasamt rannsóknarfólk úr landi, fólk sem gæti nýst þjóðinni mjög vel. Langflestir Islendingar sem ljúka fram- haldsnámi í náttúrufræðum gera það við erlenda háskóla. Rannsóknarverkefnin sem þeir velja sér mótast gjarnan af hinu erlenda umhverfi. Þegar heim er komið fer svo fyrir mörgum að þeir finna ekki áhugaverð störf og snúa aftur til útlanda. Þessu mætti breyta með því að láta aðstæður í íslensku þjóð- félagi móta meira verkefnavalið en nú er. ■ HVER ER AFSTAÐAN TIL GILDIS RANNSÓKNA? Afstaða almennings og valdhafa í hinum vestræna heimi til rannsókna í raunvísindum hefur breyst á undanförnum áratugum. Fyrir og eftir síðari heimsstyrjöldina var það viðhorf til rannsókna áberandi að setja nánast alla þá peninga í þær sem rann- sóknarmenn gátu eytt. Þetta viðhorf helgaðist líklegast af þeirri trú manna að rannsóknir væru það afl sem mestum framförum skilaði í efnahagslegu tilliti. Þá var rannsóknar- og tæknimönnum beitt fyrir vagn framfaranna. En á síðustu árum eða áratugum hefur dæmið snúist við. Ekki heyrist eins mikill jákvæður áróður fyrir rannsóknum, miklu oftar viðvörunarorð frá raunvísindamönnum. Hvatt hefur verið til 134

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.