Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1998, Side 24

Náttúrufræðingurinn - 1998, Side 24
Tafla 1. Nokkrar mœlingar á leiðni í ám á Austfjörðum 9.-12. september 1995, samanborið við jlatarmál gróðurlendis, þ.e. vel gróins lands. - Conductivity of rivers in the East com- pared with area of vegetation cover in the catchment areas. Leiðni/ Conductivity Vatnsfall-st öð/River-station pS/cm Gróið vatnasvið/ Vegetation cover km2 Vatnasvið alls/ Total catchment area km2 Geithellnaá, ofan þjóðvegar 30 33 187 - gegnt Virkishólaseli 27 30 166 - við Skálahvamm 21 11 100 - um 1 km frá dalbotni 17 2 86 Hamarsá, við gömlu brúna 31 28 273 - við Steiná 24 22 213 Fossá, Berufirði ofan foss 30 12 113 Norðfjarðará við Grænanes 42 41 106 - ofan Seldalsár 32 18 58 - Fannardalur 28 5 31 Aðalsteinsson 1995, Ingi Rúnar Jónsson og Guðni Guðbergsson 1993, þessi rannsókn, l. tafla). Þær athuganir sem hér er vitnað til og gerðar voru á mismunandi tímum benda til að á Austfjörðum sé leiðni í úrkomu sem fellur inn til landsins lrklega almennt nálægt 10 |iS/cm. Ein mæling á regnvatni við Nautöldu í Þjórsárverum gaf leiðnina 11,5 (iS/cm (12.06.1974). Efnainnihald úrkomu fer m. a. eftir sjávarseltu og gæti því leiðni í úrkomu verið talsvert hærri úti við ströndina, svo sem stakar mælingar benda til; 53 |iS/cm í læk við Unaós við Héraðssand (300 m y.s.) og 44 |iS/cm í læk við Gerpisvatn (450 m y.s.). Af fjallendi milli fjarða á Vestfjörðum rennur vatn með leiðni á bilinu 50-60 |iS/cm (2. tafla). Sýrustig (pH) úrkomu hérlendis er tíðast á bilinu 5-6, að meðaltali um 5,4 (Sigurður R. Gíslason 1993). Nægilegt framboð næringarefna er mikil- vægt frumbjarga lífverum. Af ólífrænum næringarefnum eru nitur (N) og fosfór (P) líklegust til að takmarka framleiðni þeirra. Líklega er kísill (Si) ekki takmarkandi í straumvötnum, svo mikill er styrkur hans og aðburður samanborið við upptöku í þörung- um. Uppruni niturs (N) er í andrúmslofti en fosfórs (P) og kísils (Si) í bergi. Til eru mælingar á meðalstyrk niturs í úrkomu og var hann að meðaltali 124 pg/1, en reiknaður meðalstyrkur fosfórs um 1,5 pg/1 (Sigurður R. Gíslason o.fl. 1996). Þetta er tvöfalt á við styrk niturs í lindavatni við Mývatn og Þingvallavatn (Jón Ólafsson 1979, 1992)ogí lindum við Tungnaá (Sigurbjörn Einarsson og Hákon Aðalsteinsson 1991). Af því virðist mega draga þá ályktun að jafnvel á fremur gróðurlitlum vatnasvæðum skili aðeins helmingur niturákomunnar sér til grunnvatnsins en hinn helmingurinn bind- ist jarðvegi og gróðri. Þetta er mjög í sam- ræmi við útreikninga Sigurðar R. Gíslasonar o.fl. (1996), sem komust að þeirri niðurstöðu að aðeins helmimgur niturs í úrkomu skili sér til áa á Suðvesturlandi. Efnastyrkur í straumvötnum Samkvæmt rannsóknum Sigurðar R. Gísla- sonar og Stefáns Arnórssonar (1988) er hraði efnarofs hérlendis með því mesta sem gerist í heiminum, bæði sökum mikillar úrkomu og afrennslis og berggerðar lands- ins. Vegna mikillar úrkomu og afrennslis skilar efnarofið sér þó ekki í samsvarandi háum efnastyrk í árvatni, sem þeir áætla að sé nokkuð undir heimsmeðaltali. Það tekur 102

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.