Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 23

3. mynd. Apamaðurinn frá Jövu. Til vinstri er líkan af höfuðbeinunum, gert eftir beina-
leifunum. Til hœgri sést brot úr höfuðkúpunni frá þremur hliðum og neðan við
höfuðkúpuna er lœrleggurinn. (Wendt 1953.)
voru hollenskar nýlendur. Hann sagði upp
lektorsstöðu í líffærafræði við Háskólann í
Amsterdam 18872 og réðst sem herlæknir
til Súmötru. Þar leitaði hann án árangurs
að leifum frummanna og fékk sig fljótlega
fluttan til Jövu. Árið 1891 fundu leitar-
menn á hans vegum brot úr kjálka frum-
stæðs manns á miðri eyjunni, þar sem
heitir Trinil. Ári síðar fundust á sömu
slóðum höfuðskel og lærleggur (3. mynd).
Dubois þóttist hér hafa fundið apa-
manninn sem Haeckel hafði lýst eftir. Af
lærleggnum réð hann að maðurinn hefði
gengið uppréttur og gaf honum því fræði-
heitið Pithecanthropus erectus, upprétti
2 Heimildum ber ekki saman um það hvenær Dubois
hafi haldið þangað austur. Ártalið 1887 er sótt í Ency-
clopædia Britannica. Gould (1994) tilgreinir það líka.
Wcndt (1953) segir að hann hafi stigið á skipsfjöl
1889 í einkennisbúningi undirlæknis í her Hollensku
Austur-Indía og haldið til Súmötru. Samkvæmt Millar
(1972) kom hann þangað sumarið 1886.
apamaðurinn. Af ástæðum sem hér verða
ekki raktar komst Dubois síðar á þá skoð-
un að beinin væru af stórvöxnum, útdauð-
um apa sem skyldari hefði verið gibboni
en frummanni.
Samkvæmt vísindum nútímans stendur
jövumaður hollenska læknisins nærri nú-
tímamanni, fremur en að hann sé tengi-
liður (eða sameiginlegur forfaðir) manns
og apa. Bein svipaðra frummanna hafa
fundist í Kína og í Evrópu og Afríku og
eru nú talin af tegund af ættkvísl okkar,
Homo erectus, reismanni. Óljóst er hversu
lengi hann var uppi en nefndar hafa verið
tölur eins og frá því fyrir hálfri annarri
milljón ára þar til fyrir um 300 þúsund
árum. Rúmtak höfuðkúpunnar var að með-
altali um einn lítri, sem er um 2h af því sem
heili miðlungsmanns nú á dögum fyllir.
Þess ber þó að geta að stærstu hauskúpur
reismanna, er fundist hafa í Kína, rúma
heila sem vel gæti sómt sér í nútímamanni.
21