Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 38

Náttúrufræðingurinn - 1995, Qupperneq 38
4. mynd. Hólmadrangur, Hádegisdrangur, er í elsta hrauninu, Rauðölduhrauni. Hann var eyktamark frá Hólmaseli, en þann 22. júlí 1783 „afbrann sú vœna og nýbyggða Hólmskirkja “ í Skaftáreldum. Ljósm. Jón Jónsson. vestur af Fljótum, en nú er hann horfinn. Kann sá foss að hafa fallið fram af brún hraunsins. Þetta sama hraun kemur svo fram við Syðri-Steinsmýri og mun vera undir rústum Gamlabæjar þar nokkru aust- ar en er annars horfíð undir sand. Þetta sýnir að Steinsmýrarbær eða -bœir hafa fyrrum staðið austar en nú er en verið fluttir, væntanlega undan ágangi vatna og/eða sandfoks. Norðurmörk hraunsins eru ekki þekkt, ekki heldur vitað hvað langt það kann að ná inn undir byggð í Meðallandi og því síður hvað langt það nær til norðurs undir hraun það er Land- brotsbyggð stendur á. Bergið í þessu hrauni er, það séð verður bæði í handsýni og í smásjá, eins og í Skaftáreldahrauni. Þess vegna taldi ég verjandi að nefna það Skaftáreldahraun hið fyrsta, en einnig vegna þess að nú er ljóst að þrisvar sinnum hefur gosið á þeirri sömu gosrein eftir að land varð jökullaust þar efra (Jón Jónsson 1994). Um aldur hraunsins er það eitt nú hægt að segja að það er mjög gamalt, gæti vel verið meira en 8000 ára. Næsta hraun er það sem hér kemur aðallega við sögu og kennt hefur verið við Landbrot en einnig Eldgjá. Ofan af hálendinu hefur það komið um Skaftár- gljúfur og breiðst út yfir láglendið allt frá Kúðafljóti til Landbrotsvatna og því yfir verulega stærra svæði en Skaftáreldahraun. Sá hluti þess sem að Meðallandi snýr er yfirleitt mishæðalítill og endar víða í hárri, brattri brún, jafnvel með hömrum, eins og t.d. vestur af Botnum. Þar skerast inn í það djúp, hömrum girt vik. Undir þeim hömr- um má sums staðar sjá undirlag hraunsins, sem reynst hefur vera sandur, rauð- brenndur hið næsta hrauninu og án gróður- leifa. Auðsætt er að sandurinn er fram- burður straumvatna. Eitt þessara vika er vatni fyllt, Fljótsbotn, alldjúpt stöðuvatn. Sem stöðuvatn hefur það orðið til við það að Skaftáreldahraun lokaði vikinu að aust- an, en í því voru upptök Botnafljóts og því hefur nafnið haldist. Fleiri svona hamra- kvíar hafa verið inn í hraunið austar (5. mynd). Samkvæmt korti Sæmundar Hólm frá 1784 stóðu bæirnir Hólmar og Hólma- 36
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.