Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 99

Náttúrufræðingurinn - 1995, Page 99
10,0 15,0 20,0 25,0 Hóll, karrar/ferkm - cocks/sq km 30,0 35,0 13. mynd. Fylgni þéttleika rjúpna á talningasvœðum í Hofstaðaheiði í Mývatnssveit og við Hól á Tjörnesi 1981 til 1994 (Ólafur K. Nielsen 1995). Hofstaðaheiði er hrísheiði og lyngmóar eru við Hól. - Density ofRock Ptarmigan cocks on the census plot Hofstaðaheiði in relation to the density on the census plot Hóll for the period 1981-1994 (Ólafur K. Nielsen 1995). Hofstaða- heiði is a Betula nana heath but Hóll is a heather heath. þáttur sem mestu ræður um varpþéttleika mófugla. Þétt- leikinn er meiri á svæðum þar sem nóg er að éta en þar sem minna er að bíta og brenna. Rjúpan er jurtaæta en ungarnir éta þó liðdýr í bland við jurta- fæðu fyrstu vikurnar. Arnþór Garðarsson og Robert Moss (1970) könnuðu fæðu íslensku rjúpunnar. Gögnum þeirra um vor- og sumarfæðu var safnað mestmegnis í Suður-Þingeyjar- sýslu, á sömu slóðum og ég vann mínar athuganir. Þýð- ingarmestu liðirnir í vorfæðu karranna voru krækiber frá sumrinu á undan, brum fjall- drapa og holtasóleyjar. Kven- fuglarnir átu sömu fæðu auk þess sem þeir tóku hlutfallslega meira af sumargrænum jurtum, mest klóelftingu. Ásókn kven- fuglanna í sumargrænar jurtir í upphafi varptfmans var skýrð með því að þetta væri næringarrík og auðmelt fæða sem skipti miklu máli fyrir kvenfuglana meðan þeir væru að þroska egg og skipta yfir í sumarfiður. Minni gögn eru til um hvað rjúpurnar éta meðan á álegu stendur í júní; þýðingarmesta fæðan í þremur fuglum var blóm bláberjalyngsins. Á ungatíma í júlí voru kornsúrulaukar aðal- fæða unga og fullorðinna fugla en ungarnir átu líka mikið af liðdýrum. í fljótu bragði virðist ekki vera neinn sá munur á magni helstu fæðutegunda rjúp- unnar milli talningastöðva sem skýrir mun á þéttleika rjúpna. Jurtir eins og fjalldrapi og krækilyng, sem eru þýðingarmikil vor- fæða, hafa meiri þekju í hópum C og D þar sem þéttleiki rjúpna er lítill en í hópum A og B þar sem þéttleikinn er mikill (4. tafla, 10. mynd). Sama er að segja um kornsúru; það er ekki áberandi meira af þessari eftir- sóttu fæðu á bestu rjúpnasvæðunum (11. mynd). Bergerud (1987) hefur haldið því fram að fæðuframboð hafi ekkert með varpþéttleika rjúpna og annarra orrafugla (Tetraonidae) að gera. Hann segir að orra- fuglar búi við ofgnótt fæðu og það sem skipti máli sé dreifingarmynstur fuglanna. Þau búsvæði sem bjóða upp á góð skilyrði fyrir kvenfugla lil að leynast fyrir rándýr- um, bæði meðan þeir liggja á eggjum og þegar þeir eru með unga, eru eftirsótt og á slíkum svæðum er þéttleikinn mikill. Sem sagt, lítil afföll á eggjum og ungum leiða til þess að hlutfallslega fleiri ungar komast upp samanborið við svæði þar sem afrán er mikið. Þetta leiðir til þess að hlutfallslega fleiri ungar koma til baka á „góðu“ svæðin að vori. Fljótt á litið virðast þessar hug- myndir ekki mjög sennilegar, að minnsta kosti ekki hvað rjúpuna varðar, en tökum tvö dæmi. Góð hulning fyrir kvenfugl með egg eða unga er væntanlega einhverskonar fall af hæð gróðurs, því auðveldara er að leynast í háum gróðri en á berangri. Sam- kvæmt hugmyndum Bergeruds ætti þétt- leiki rjúpunnar að vera mestur í þeim heið- um þar sem gróður er hæstur og vöxtu- legastur. Þessu var reyndar öfugt farið á athuganasvæðinu; hæsti og vöxtulegasti gróðurinn óx á hrísheiðunum en snögg- lendustu móarnir og jafnframt þeir sem 97
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.