Náttúrufræðingurinn - 1997, Blaðsíða 29

2. mynd. Gufuþrýstingur vatns í börum sem fall af hita. Loftþrýstingur á íslandi er oftast
ekki mjög fjarri 1000 millíbörum (1 bar) eins og allir vita sem hotfa á veðurkortin í
sjónvarpinu. Ef gujuþrýstingurinn er margfaldaður með 100 fæst rakaprósenta loftsins.
eðlisþyngdin vex með lækkandi hita. Áhrif
rakastigs og hitabreytinga viðhalda hring-
rás í neðstu lögum iofthjúpsins. Niðri við
jörð tekur loftið í sig raka, stígur og kólnar.
Þá þéttist rakinn, a.m.k. að hluta og myndar
ský. Þétting verður líka við lárétta færslu
loftmassa frá hlýrri stöðum til kaldari. Yfir-
leitt eru skýin úr ískristöllum, ekki regn-
dropum. Þegar ískristallarnir taka að falla
bráðna þeir á leið sinni ef hitastig í neðri loft-
lögum er nógu hátt.
ER ÚRKOMA HREINT VATN?
Frá sjónum berst ekki aðeins vatnsgufa upp
í andrúmsloftið, heldur einnig örsmáir
dropar af sjó, dropar sem vindur rífur af
ölduföldum (3. mynd). Mest er af þessum
dropum við sjóinn, en magn þeirra minnkar
með hæð og fjarlægð frá ströndinni. Ef and-
rúmsloftið er ekki rakamettað gufa sjávar-
droparnir upp og þá svífa steinefnin (saltið)
frá sjónum í loftinu (svifagnir). Þegar snjóar
og rignir sópa snjókornin og regndroparnir
svifögnunum og sjávardropunum með sér
til jarðar. Auk þess tekur úrkoman með sér
ryk sem berst upp í andrúmsloftið, t.d.
vegna jarðvegsrofs eða frá iðnaði. Af öllu
þessu leiðir að úrkoma er ekki hreint vatn,
heldur inniheldur hún ýmis uppleyst efni.
Oft er um það talað að loftið hreinsist við
rigningu, enda rétt. Urkoman þvær ryk, aðrar
svifagnir og sjávardropa úr loftinu.
3. mynd. Móða í lofti sem stafar
af svifögnum og sjávarúða.
Sjávarúðinn myndast við það
að vindur rífur örsmáa dropa
af ölduföldum og þyrlar þeim
upp í loftið. Ef loftið er þurrt
gufa droparnir upp, en eftir
verður saltið úr sjónum og
myndar það svifagnir. Svif-
agnir geta einnig borist upp í
loftið við uppblástur og frá
ýmiskonar verksmiðjuiðnaði.
Myndin erfrá Reynisdröngum.
Ljósm. Björn Rúriksson.
75