Náttúrufræðingurinn - 1997, Blaðsíða 10

7. mynd. Gufubólstrar stíga stöðugt upp
frá Etnutindi. Ljósm. Gertrud Keim.
5 mVsek). Þetta ástand hélst nær óbreytt í
rúmlega einn mánuð. Þá fór aðeins að
draga úr gosinu, öskuframleiðslan hætti en
við tók ákaft gasstreymi upp úr gígunum.
Hraun vall upp úr sprungunni á einum stað
og var rennslið nú áætlað aðeins tæplega
helmingur þess sem áður hafði verið eða
um 15 mVsek.
Þetta gos reyndist þegar upp var staðið
hið mesta í Etnu frá árinu 1669 og er þá
miðað við hraunframleiðslu en hraun sást
síðast renna 30. mars 1993. Gosið stóð í
473 daga og heildarmagn hrauns var áætl-
að 250-300 milljón m3. Bergfræðilega séð
er hraunið hawaiít, sama bergtegund og
kom upp á Heimaey 1973. Heildarrúmmál
gosefna í Kröflueldum 1975-1984 var um
250 milljón m3 (0,25 km3).
■ HRAUNIÐ ÓGNAR
ZAFFERANA
Þegar í upphafi gossins var gert tölvulíkan
af líklegum rennslisleiðum hraunsins og
kom þá strax í ljós að veruleg hætta var á
að hraunið rynni í átt að Zafferana, 7000
manna bæ í 600 m hæð og um 9 km
fjarlægð frá gosstöðvunum. Landris hélt
áfram eftir að gosið hófst og var það túlkað
af vísindamönnum sem merki um áfram-
haldandi aðstreymi kviku og vaxandi
þrýsting í rótum fjallsins. Því þótti sýnt að
gosið gæti staðið í alllangan tíma.
Allt fram á aðfangadag jóla 1991 hélt
hraunið áfram að streyma niður í Uxadal
en hann er rúmlega 20 km2 að flatarmáli.
Á aðfangadag náði breið og mikil hraun-
tunga að renna niður í næsta dal, Valle di
Calanna og á næstu viku rann hraunáin
þvert yfir hann, alls 6,5 km leið. Á gaml-
ársdag var hraunið komið að Portella
Calanna, skarði sem opnast út úr dalnum
en þaðan eru aðeins 2,5 km til Zafferana. í
skarðinu fór hraunið yfir stíflugarða og
eyðilagði áveitukerfi fyrir Zafferanabúum.
■ BjÖRGUNARAÐGERÐIR
Varnargarðar
Almannavarnir Italíu (Protezione Civile)
reyndu að fylgjast vel með þróun mála í
gosinu, en það reyndist erfitt, bæði vegna
þess hve gígarnir voru hátt í fjallinu og
vegna veðurlags, enda hávetur. Þegar
hraunið átti aðeins um 2 km ófarna til
Zafferana var ákveðið að grípa til aðgerða
í þeim tilgangi að reyna að stöðva hraunið
eða draga úr hraunrennsli í átt að bænum.
Ekki þótti ráðlegt að breyta farveginum
neðan við Portella Calanna vegna hættu á
að hraunið tæki stefnu á aðra bæi. Ráð-
legast var talið að reisa varnargarð í skarð-
inu Portella Calanna sem haldið gæti
hrauninu í skefjum, a.m.k. að mestu leyti.
Þann 3. janúar 1992 stöðvaðist fremsta
hrauntungan og ný tunga tók að renna yfir
þá eldri ofar í fjallinu. ítalska hernum,
ásamt slökkviliði og sjálfboðaliðum, gafst
nú ráðrúm til að byggja um 240 m langan
og 21 m háan varnargarð í skarðinu og var
hann gerður úr því efni sem aðgengilegast
var í næsta nágrenni þ.e. gjalli og ösku.
Þann 10. mars flæddi ný hrauná niður í
Valle di Calanna og lagðist hún að varnar-
garðinum fjórum dögum síðar. Smám
56