Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1997, Síða 10

Náttúrufræðingurinn - 1997, Síða 10
7. mynd. Gufubólstrar stíga stöðugt upp frá Etnutindi. Ljósm. Gertrud Keim. 5 mVsek). Þetta ástand hélst nær óbreytt í rúmlega einn mánuð. Þá fór aðeins að draga úr gosinu, öskuframleiðslan hætti en við tók ákaft gasstreymi upp úr gígunum. Hraun vall upp úr sprungunni á einum stað og var rennslið nú áætlað aðeins tæplega helmingur þess sem áður hafði verið eða um 15 mVsek. Þetta gos reyndist þegar upp var staðið hið mesta í Etnu frá árinu 1669 og er þá miðað við hraunframleiðslu en hraun sást síðast renna 30. mars 1993. Gosið stóð í 473 daga og heildarmagn hrauns var áætl- að 250-300 milljón m3. Bergfræðilega séð er hraunið hawaiít, sama bergtegund og kom upp á Heimaey 1973. Heildarrúmmál gosefna í Kröflueldum 1975-1984 var um 250 milljón m3 (0,25 km3). ■ HRAUNIÐ ÓGNAR ZAFFERANA Þegar í upphafi gossins var gert tölvulíkan af líklegum rennslisleiðum hraunsins og kom þá strax í ljós að veruleg hætta var á að hraunið rynni í átt að Zafferana, 7000 manna bæ í 600 m hæð og um 9 km fjarlægð frá gosstöðvunum. Landris hélt áfram eftir að gosið hófst og var það túlkað af vísindamönnum sem merki um áfram- haldandi aðstreymi kviku og vaxandi þrýsting í rótum fjallsins. Því þótti sýnt að gosið gæti staðið í alllangan tíma. Allt fram á aðfangadag jóla 1991 hélt hraunið áfram að streyma niður í Uxadal en hann er rúmlega 20 km2 að flatarmáli. Á aðfangadag náði breið og mikil hraun- tunga að renna niður í næsta dal, Valle di Calanna og á næstu viku rann hraunáin þvert yfir hann, alls 6,5 km leið. Á gaml- ársdag var hraunið komið að Portella Calanna, skarði sem opnast út úr dalnum en þaðan eru aðeins 2,5 km til Zafferana. í skarðinu fór hraunið yfir stíflugarða og eyðilagði áveitukerfi fyrir Zafferanabúum. ■ BjÖRGUNARAÐGERÐIR Varnargarðar Almannavarnir Italíu (Protezione Civile) reyndu að fylgjast vel með þróun mála í gosinu, en það reyndist erfitt, bæði vegna þess hve gígarnir voru hátt í fjallinu og vegna veðurlags, enda hávetur. Þegar hraunið átti aðeins um 2 km ófarna til Zafferana var ákveðið að grípa til aðgerða í þeim tilgangi að reyna að stöðva hraunið eða draga úr hraunrennsli í átt að bænum. Ekki þótti ráðlegt að breyta farveginum neðan við Portella Calanna vegna hættu á að hraunið tæki stefnu á aðra bæi. Ráð- legast var talið að reisa varnargarð í skarð- inu Portella Calanna sem haldið gæti hrauninu í skefjum, a.m.k. að mestu leyti. Þann 3. janúar 1992 stöðvaðist fremsta hrauntungan og ný tunga tók að renna yfir þá eldri ofar í fjallinu. ítalska hernum, ásamt slökkviliði og sjálfboðaliðum, gafst nú ráðrúm til að byggja um 240 m langan og 21 m háan varnargarð í skarðinu og var hann gerður úr því efni sem aðgengilegast var í næsta nágrenni þ.e. gjalli og ösku. Þann 10. mars flæddi ný hrauná niður í Valle di Calanna og lagðist hún að varnar- garðinum fjórum dögum síðar. Smám 56

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.