Náttúrufræðingurinn - 1997, Blaðsíða 44

hamraþili og tveimur rönum. Á þeim aust-
ari (hægri) er klettaborgin Fingurbjörg. Til
er gamalt örnefni í Mávabyggðum, Kapla-
klif (kapall merkir hestur). Lengst til
hægri, handan við miðlægan ísstraum
Breiðamerkurjökuls er hluti Esjufjalla, þ.e.
vestasti fjallgarður þeirra en upp og inn af
þeim sér á Snæfríð. Hún er jökulbunga og
hæsti hluti fjallaklasans sem er væntanlega
gömul megineldstöð. Undir vestur- og
miðhluta Breiðamerkurjökuls er land
fremur slétt skv. nýlegum íssjármælingum
en ísinn fellur þó nokkuð bratt fram af
hálendisbrúninni. Hún er í nánd við skerin
sem örlar á við miðja mynd hægra megin.
Neðarlega til hægri er Breiðárlón. Milli
þess og Fjallsárlóns eru þurrar jökulvatna-
kvíslar. Upp af Breiðárlóni er urðarrani
(rönd á skaftfellsku) sem beygir upp í
jökulinn. Þetta er jökulgarður sem nær til
botns í jöklinum og verður til þar sem ís
skríður utan í jökulsker og ber með sér
bergmylsnu úr því fram í jaðarinn.
Byggð til forna
Jökuljaðrar á myndinni hafa verið all-
mörgum kílómetrum innar í landinu fyrir
700-800 árum, einkum jaðar Breiðamerk-
urjökuls. Ef til vill var hann skammt frá
hálendisbrúninni. Þá var mest allt land á
neðri hluta myndarinnar smáhæðótt lág-
lendi, víða skógi vaxið. Þar hét Breiða-
mörk (mörk sama sem skógur) og víða
búsældarlegt. Vitað er með vissu um
a.m.k. tvö býli á Breiðumörk, með nöfnun-
um Fjall og Breiðá (sjá t.d. Njálu), einmitt
í nánd við fjallið á miðri mynd. Þar eru nú
vötn og eyðimörk enda sagt frá því í
rituðum heimildum er kirkjujörðin Breiðá
var að hverfa sjónum vegna ágangs jökla í
upphafi 18. aldar. Má nú finna birkilurka
úr skógunum fornu í jökulruðningi en
engin ummerki um mannvirki.
Jöklar hopuðu hratt frá um 1920 fram
undir 1970 og komu þá efstu drög núver-
andi sands undan jökli sem og öll lónin á
sandinum.
PÓSTFANG HÖFUNDAR
Ari Trausti Guðmundsson
Flétturima 4
112 Reykjavík
90