Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1997, Blaðsíða 38

Náttúrufræðingurinn - 1997, Blaðsíða 38
í vatninu er lítill, þ.e. styrkur vatnsins er ~ 1 má rita jöfnu (19) þannig: Ka,bít= [Na+] [Al(OH)-] [H4SiO°]3 (20) Þegar allar tölur í hægri hlið jöfnu (20) standa fyrir styrk uppleystra efna nefnist hún lausnarmargfeldi. Ef natríum, ál og kísill væru efnagreind í vatni og í Ijós kæmi að margfeldi mælds styrks einstakra efna í vatninu, þ.e. [Na+] [Al(OH)4] [H4SíO°]3 væri minna en jafn- vægisfastinn Ka|bft væri vatnið undirmettað af albíti. Væri margfeldi [Na+] [Al(OH)"] |H4Si04]3 jafnt og Kalbít ríkti jafnvægi milli albíts og vatnslausnar. Væri margfeldið [Na+] [AI(0H)4][H4Si04]3 hins vegar stærra en Ka|b(t væri vatnslausnin yfirmettuð m.t.t. albíts. Mælt lausnarmargfeldi er oft táknað með Q en jafnvægisfastinn með K. Við jafnvægi er K=Q. Fyrir undirmettaða lausn er Q < K en Q > K fyrir yfir mettaða lausn. Vatn sem er undirmettað af steind hefur tilhneigingu til að leysa hana upp en fella hana út ef það er yfirmettað af henni. Jafn- vægi er það ástand þegar engin tilhneiging er til breytinga, þ.e. hvorki til leysingar né útfellingar. Leysing leiðir til hækkunar á styrk uppleystra efna í vatninu en útfelling til lækkunar. Öll efnahvörf valda breytingum í átt til efnajafnvægis. Við leysingu á steindum í bergi eykst styrkur uppleystra efna. Ef um er að ræða steindir sem haga sér eins og basar lækkar styrkur H+ um leið, þ.e. pH hækkar (7. mynd). Af þessu sést að leysing leiðir til hækkunar á hlutföllum katjóna við vetnisjónir um leið 7. mynd. pH í köldu og heitu vatni á Islandi. Tíglar tákna yfirborðsvatn, punktar kalt grunnvatn og hringir jarðhitavatn. íyfirborðsvatni er pH oftast milli 6,5 og 8. Hér togast á tvö ferli sem stilla pH-giIdið á þetta bil. Annars vegar leysing steinda úr berginu, sem leitast við að hœkka pH-gildið. Hins vegar upptaka kolsýru í vatnið frá andrúmsloftinu eða frá rotnandi jurtaleifum sem leitast við að lœkkaþað. Við pH 6,5-8 jafiiast áhrifhinna gagnverkandi ferla oftast út. í köldu grunnvatni er pH hœrra. Þetta vatn hefur einangrast frá andrúmslofti og jarðvegi. Því lokast fyrir ístreymi kolsýru þaðan. Við þessar aðstœður veldur sívaxandi uppleysing bergsins því að pH-gildið hœkkar, allt upp í 10. Við svo hátt pHfer kísillinn í vatninu að gefafrá sér vetnisjónir - haga sér sem veik sýra - og vegur upp á móti frekari hœkkun á pH sem uppleysing bergsins veld- ur. Utfelling ummyndunar- steinda sem taka til sín hydroxýljón (OH~) hafa eins og kísilsýran áhrif í þá átt að spyrna á móti frekari hœkkun á pH-gildi. pH er hæst í volgu vatni. Með vaxandi hita tekur pH-gildið aftur að lœkka. Hér kemur tvennt til. Annars vegar aukin útfelling steinda sem innihalda OH~ og hins vegar aukning á styrk kolsýru og brennisteinsvetnis í vatninu. Þessar sýrur berast í vatnið við uppleysingu á kolefni og brennisteini úr berginu en stundum frá kviku í þróm í rótum jarðhitakerfa. 84
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.