Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1997, Page 38

Náttúrufræðingurinn - 1997, Page 38
í vatninu er lítill, þ.e. styrkur vatnsins er ~ 1 má rita jöfnu (19) þannig: Ka,bít= [Na+] [Al(OH)-] [H4SiO°]3 (20) Þegar allar tölur í hægri hlið jöfnu (20) standa fyrir styrk uppleystra efna nefnist hún lausnarmargfeldi. Ef natríum, ál og kísill væru efnagreind í vatni og í Ijós kæmi að margfeldi mælds styrks einstakra efna í vatninu, þ.e. [Na+] [Al(OH)4] [H4SíO°]3 væri minna en jafn- vægisfastinn Ka|bft væri vatnið undirmettað af albíti. Væri margfeldi [Na+] [Al(OH)"] |H4Si04]3 jafnt og Kalbít ríkti jafnvægi milli albíts og vatnslausnar. Væri margfeldið [Na+] [AI(0H)4][H4Si04]3 hins vegar stærra en Ka|b(t væri vatnslausnin yfirmettuð m.t.t. albíts. Mælt lausnarmargfeldi er oft táknað með Q en jafnvægisfastinn með K. Við jafnvægi er K=Q. Fyrir undirmettaða lausn er Q < K en Q > K fyrir yfir mettaða lausn. Vatn sem er undirmettað af steind hefur tilhneigingu til að leysa hana upp en fella hana út ef það er yfirmettað af henni. Jafn- vægi er það ástand þegar engin tilhneiging er til breytinga, þ.e. hvorki til leysingar né útfellingar. Leysing leiðir til hækkunar á styrk uppleystra efna í vatninu en útfelling til lækkunar. Öll efnahvörf valda breytingum í átt til efnajafnvægis. Við leysingu á steindum í bergi eykst styrkur uppleystra efna. Ef um er að ræða steindir sem haga sér eins og basar lækkar styrkur H+ um leið, þ.e. pH hækkar (7. mynd). Af þessu sést að leysing leiðir til hækkunar á hlutföllum katjóna við vetnisjónir um leið 7. mynd. pH í köldu og heitu vatni á Islandi. Tíglar tákna yfirborðsvatn, punktar kalt grunnvatn og hringir jarðhitavatn. íyfirborðsvatni er pH oftast milli 6,5 og 8. Hér togast á tvö ferli sem stilla pH-giIdið á þetta bil. Annars vegar leysing steinda úr berginu, sem leitast við að hœkka pH-gildið. Hins vegar upptaka kolsýru í vatnið frá andrúmsloftinu eða frá rotnandi jurtaleifum sem leitast við að lœkkaþað. Við pH 6,5-8 jafiiast áhrifhinna gagnverkandi ferla oftast út. í köldu grunnvatni er pH hœrra. Þetta vatn hefur einangrast frá andrúmslofti og jarðvegi. Því lokast fyrir ístreymi kolsýru þaðan. Við þessar aðstœður veldur sívaxandi uppleysing bergsins því að pH-gildið hœkkar, allt upp í 10. Við svo hátt pHfer kísillinn í vatninu að gefafrá sér vetnisjónir - haga sér sem veik sýra - og vegur upp á móti frekari hœkkun á pH sem uppleysing bergsins veld- ur. Utfelling ummyndunar- steinda sem taka til sín hydroxýljón (OH~) hafa eins og kísilsýran áhrif í þá átt að spyrna á móti frekari hœkkun á pH-gildi. pH er hæst í volgu vatni. Með vaxandi hita tekur pH-gildið aftur að lœkka. Hér kemur tvennt til. Annars vegar aukin útfelling steinda sem innihalda OH~ og hins vegar aukning á styrk kolsýru og brennisteinsvetnis í vatninu. Þessar sýrur berast í vatnið við uppleysingu á kolefni og brennisteini úr berginu en stundum frá kviku í þróm í rótum jarðhitakerfa. 84

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.