Náttúrufræðingurinn - 1997, Blaðsíða 63

Rússlands 1914. Hann varð prófessor við
Háskólann í Saratov og forstöðumaður
rannsóknastofu í hagnýtri grasafræði í
Pétursborg. Vavilov var lengi forseti Land-
búnaðarakademíu Leníns og lét stofna 400
rannsóknastofnanir í Sovétríkjunum á veg-
um akademíunnar. Hann gerði út leið-
angra til plöntusöfnunar til margra hluta
heims, meðal annars til írans, Afghan-
istans, Eþíópíu, Kína og Mið- og Suður-
Amen'ku. Vavilov lét safna ógrynnum
plantna til ræktunar og rannsókna, einum
fimmtíu þúsund afbrigðum villtra plantna
og þrjátíu og einu þúsundi hveitiyrkja.
Framlag hans til rannsókna á erfðafræði
plantna og plöntukynbóta í Sovétríkjunum
var ómetanlegt. Sigurður Pétursson skrif-
aði um þetta í Náttúrufræðinginn 1950:
„Allt frá því á byltingarárunum, þegar Rússar
börðust harðri baráttu við uppskerubrest og
hungur, hafa þeir liaft sérstaklega mikinn
áhuga á jurtakynbótum. Varð það hlutverk
Vavilovs fram til 1940, að stjórna öllum rann-
sóknum og tilraunum á því sviði... Skömmu
eftir byltinguna fól Lenín honum yfirstjórn
jurtakynbótanna í Sovétríkjunum, og árið 1934
kvað hann hafa haft um 200.000 manna starfs-
liði á að skipa. Mun varla nokkur vísindamað-
ur hafa haft aðra eins aðstöðu til víðtækrar
rannsóknastarfsemi og Vavilov." (Sigurður
Pétursson 1950, bls. 18.)
Vavilov naut hvarvetna virðingar sem
einn fremsti fræðimaður heims á sviði
stofnvistfræði og erfðafræði plantna. Lys-
enko snerist snemma gegn honum og tók
1938 við starfi hans sem forseti Landbún-
aðarakademíu Leníns. Tveimur árum síðar
var Vavilov vikið úr stöðu forstöðumanns
Erfðafræðistofnunar Vísindaakademíu
Sovétrfkjanna og Lysenko látinn taka við.
Þegar vestrænir vísindamenn spurðust
fyrir um afdrif hans var fátt um svör. Bent
var á að fjöldi manns hefði látist í heims-
styrjöldinni og Vavilov kynni að vera í
þeim hópi. En það var siður að birta eftir-
mæli um félaga í Lenínakademíunni í rit-
um hennar, og þótti grunsamlegt að fyrr-
um forseta hennar var þar að engu getið.
Síðar kom í ljós að Nikolai Vavilov
hafði verið handtekinn 1940, sakaður um
njósnir fyrir Breta. Hann lést 26. janúar
1943 í fangabúðum í Saratov, á 56. aldurs-
ári.
■ FLOKKSLÍNA í
ERFÐAFRÆÐl
Á ráðstefnu um skipulag erfðarannsókna í
Sovétríkjunum, sem haldin var í Lenín-
grad 1932, kom lram að brýnt væri að fá
franr ný og bætt afbrigði nytjaplantna, og
Stalín krafðist úrbóta innan fjögurra til
fimm ára. Rússneskir erfðafræðingar
skyldu sem sagt leggja megináherslu á
hagnýtan árangur. Jafnframt samþykkti
ráðstefnan að beitt skyldi aðferðum
díalektískrar efnishyggju við erfðarann-
sóknir. Þetta hvort tveggja færði Lysenko
sér síðar í nyt.
Kenningar michurinerfðafræðinnar, sem
Lysenko og Prezent birtu 1935, vöktu ákaf-
ar deilur. Upp úr sauð á fundi í Land-
búnaðarakademíu Lenfns 1936, þar sem
saman voru komnir margir fremstu erfða-
fræðingar Sovétríkjanna. Lysenko og
109