Náttúrufræðingurinn - 1987, Qupperneq 54

3. tafla. Nokkur dæmi um afkastamikla tillífun, þurrefni kg/ha/dag1). - Examples of high
growth rates for selected crops, dry matter kg/ha/day'1.
Tegund ( Crop) Land Meðaltal 100 daga (Average for 100 d.) Skammtíma- meðaltal (Maximum)
C4—plöntur (C4-crops)
Pennisetum Puerto Rico 260
Sorghum Kalifornía 190 510
Sykurreyr (Saccharum) Hawaii 180 380
C3-plöntur (C3-crops)
Sykurrófa (Beta) Kalifornía 140 310
Bermuda gras (Cynodon) Georgía 130 200
Alfalfa (Medicago) Kalifornía 130 230
Vallarfoxgras (Phleum)2) ísland 140 200
11 Eftir Mac Key (1978) nema vallarfoxgras - After Mac Key (1978) except Phleum pratense.
2,Tilraunaniðurstöðurfrá Korpu. 50dagarístað 100, sjá 1. mynd. Skammtímameðaltaliðer ágiskun og
varlega áætlað. - Average for 50 days, see Fig. 1.
Til dæmis verður orkan í mónum 4500
kal/g, ef í honum er 18% aska og orkan er
5500 kal/g lífræns efnis. Sums staðar er
þó mór mun öskuríkari (Óskar B.
Bjarnason 1966).
í heyskap er miðað að því að fá gott
fóður með auðmeltanlegri orku. Af-
rakstur túna mun vart ná helmingi þess,
sem sýnt var á 1. mynd, vegna þess að
slegið er löngu áður en hámarki sprettu
er náð til þess að ná þeim heygæðum sem
óskað er. Þar við bætist verkunartap,
ýmsar grastegundir spretta hægar en
vallarfoxgras, sprettuskilyrði eru víða
lakari vegna vélaumferðar, túnbeitar, lé-
legrar framræslu o.fl.
I 5. töflu eru sýnd tvö dæmi um það,
hvernig orkan í heyinu skiptist, annars
vegar í mjög góðu heyi, hins vegar í frem-
ur lélegu heyi. í saur er verulegt magn
lífrænna efna og tapast umtalsverður
hluti orkunnar með honum, meira eftir
því sem meltanleikinn er minni. Mis-
munurinn á orku lífrænna efna í fóðri og
orku í saur er meltanleg orka. Efnaorka
tapast skepnunni einnig með þvagi og
sem lofttegundin metan (CH4), sem
verður til við gerjun í vömb. Sú orka sem
þá er eftir er kölluð breytiorka og af
henni fer verulegur hluti í hitamyndun,
en nettóorka er sú orka sem nýtist skepn-
unni til viðhalds og framleiðslu.
Lauslega áætlað virðast um 5%
heyorkunnar skila sér í afurðum. Er þá
höfð hliðsjón af útreikningum Bjarna
Guðmundssonar (1977), sem telur að um
2,8 kkal breytiorku í heyi fáist fyrir
hverja kkal í hjálparorku í landbúnaði,
en aðeins 0,3 kkal skili sér í búsafurðum.
Með hjálparorku er bæði átt við að-
keypta orku eins og olíu og rafmagn og
þá orku sem hefur farið í að framleiða
aðra rekstrarvöru s.s. vélar.
Orkutap í fóðrun er samkvæmt þessu
mjög mikið, jafnvel við fóðrun með góðu
heyi fæst aðeins 28% nettóorka. Fóður-
nýtingu má auka með ýmsum aðgerðum,
fyrst og fremst þeim sem stuðla að því,
að breytiorka verði sem hæst hlutfall af
heildarorkunni. Varma, sem tapast úr
gripunum, má nýta til upphitunar. Var
það áður fyrr gert í fjósbaðstofum, sem
voru byggðar yfir fjósum, en á síðari tím-
um með varmadælum. Hann er oftast
148