Náttúrufræðingurinn - 1966, Blaðsíða 59

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
205
ist mjög í aukana (Einarsson 1965). 1. desember byrja sveiflurnar
um kl. 13:10, samfara því að sprengigos hefjast eftir nokkurra
stunda goshlé. Mjög virðist draga úr sveiflunum um það bil sem
sprengigosin hætta og hraungos tekur við. Sveiflurnar koma aftur
í ljós um það bil sem gosið í Syrtlingi hefur náð hámarki sumarið
1965. 4. september 1965 var gerður nákvæmur samanburður á gos-
inu í Syrtlingi og jarðskjálftalínuritum frá Reykjavík. Virðast sveifl-
urnar fylgja einstökum goshrinum og liristingi, sem þeim er sam-
fara í Surtsey. Þar sem hinar háttbundnu sveiflur halda álram á
meðan ekkert gos er sjáanlegt, þegar Syrtlingur er hættur að gjósa,
geta þær ekki eingöngu orsakast af yfirborðshreyfingu gossins. Ef
til vill getur hraunrennslið neðanjarðar skapað svona titring.
Ýtarlegri upplýsingar um jarðskjálftana er að finna í skýrslum
eftir Hlyn Sigtryggsson og Eirík Sigurðsson, og Guðmund Pálmason,
sem birtast munu í ársskýrslu Surtseyjarnefndar fyrir árið 1965, en
þeir hafa góðfúslega leyft mér að gera útdrátt úr skýrslum sínum
áður en þær voru birtar.
Hiti hraunsins og aðrir eiginleikar.
í upphafi bar mjög lítið á bjarma lrá gosinu, og glóð sást yfirleitt
ekki í gígnum eða gosmekkinum í fullri dagsbirtu, heldur aðeins
eftir að dimma tók. Þá sáust glóandi hraunflygsur þeytast upp úr
gígnum, og einkum var glóð þeirra áberandi er þær féllu niður á
gígbarmana og splundruðust. Eftir að hraunið tók að renna, varð
bjarminn frá gígnum mjög áberandi. Endurskin lians frá gufuský-
inu, sem myndaðist yfir gígnum, gerði vel ratljóst í Surtsey að
nóttu til, og glóð hraunsins var greinileg um hábjartan dag eins og
glöggt má sjá á mörgum litmyndum.
Á meðan á öskugosinu stóð mældi Trausti Einarsson prófessor
nokkrum sinnum liitastig hraunflygsanna, með því að bera glóð
þeirra saman við glóðarþráð í peru, og reyndist það 650—700°C. Eftir
að hraunið tók að renna mældi hann einnig hitann í gígnum og
hrauninu á sama hátt. Fáum dögum eftir að hraunrennslið byrjaði,
mældist hitinn í gígnum um 900°C, fjórum mánuðum síðar 1000°C
og aftur tveirn mánuðum síðar, eða um miðjan október 1964,
1070°C. Þá mældist hitinn við hraunjaðarinn einnig 1070°C.
Um leið og Trausti mældi hitastigið við hraunjaðarinn með
geislunarliitamæli, mældi ég það einnig með snertihitamæli, sent