Náttúrufræðingurinn - 1966, Blaðsíða 61

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
207
mínútu, en þó mátti ekki tæpara standa að mælirinn næðist, þar
sem hann var farinn að límast við gígbarminn, svo að tvo menn
þurfti til að iosa hann. Ekki voru gerðar nema tvær mælingar af
þessu tagi, enda ekki varlegt að vera lengi svo nálægt gígnum.
Mælingarnar gáfu 1150° og ]160°C, en unt nákvæmnina verður
ekkert fullyrt. Þess má geta, að lofthitinn á gígbarminum var að-
eins 18°C, en hitageislunin frá gígnum liinsvegar svo sterk, að
við lá að hún kveikti í fötum.
Augljóst er að sjórinn kælir hraunkvikuna mikið meðan á ösku-
gosinu stendur. Hinsvegar getur hitastig frumkvikunnar vel hafa
haldizt óbreytt allan tímann, þó ekkert verði fullyrt um það. Hita-
stig innrennslisins í hraungíginn hefur væntanlega verið 1150—
1200°C þegar líða tók á hraungosið.
I hraungígnum var jafnan mikil hreyfing á hraunkvikunni,
liylgjur, hringstreymi og suða sem í grautarpotti. Þar sem hraun
liafði runnið yfir barma gígsins, virtist það hafa verið lapþunnt
og geta runnið í svo sem 10 cm þykku lagi. Við hraunjaðarinn h'kt-
ist hraunið allþykkri steypuhræru, þar sem það hné áfram hægt og
silalega. Venjulega var þykktin 1 m eða rneira, en þó kom fyrir að
það rann á hallalitlu sléttlendi í lagi, sem ekki var meira en
nokkrir tugir sentimetra á þykkt.
Trausti Einarsson mældi seigju hraunsins, þar sem það rann fram
við hraunjaðarinn, með því að láta járnstöng síga niður í það undan
eigin þunga, og einnig með því að mæla rennslishraðann. Einnig
reiknaði hann seigjustuðul hraunkvikunnar í gígnum út frá athugun
á bylgjuhreyfingunum. Allar þessar mælingar og athuganir gáfu til
kynna, að seigjustuðullinn væri um 10 000 poise einingar, en sam-
kvæmt mælingum Trausta á Hekluhrauninu 1947 var það hraun
um 100 sinnum seigara.
Guðmundur Pálmason mældi rafleiðni bráðna hraunsins með
því að stinga í það elektrónum og mæla straum og spennu á milli
þeirra. Eðlisviðnám bráðna hraunsins reyndist um 4 ohmmetrar,
en það er svipað gilcli og við eigum að venjast lyrir jarðlög á jarð-
Iiitasvæðum.
Skýrslu um liita- og seigjumælingar Trausta Einarssonar er að
finna í ársskýrslu Surtseyjarnefndar fyrir árið 1965, en viðnáms-
mælingum Guðmundar Pálmasonar er lýst í skýrslu ársins 1964.