Náttúrufræðingurinn - 1937, Blaðsíða 65

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 173
iiiiiliiliiliiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiaiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii*iiiiiiii*i
einna gildast er trjátegund ein skyld risafurunni, Taxodium
mucronatum. Bolur þess verður 17 metrar að þvermáli, en flatar-
mál þverskurðar hans um 225 fermetra. En þrátt fyrir þetta er
viðarmagn risafurunnar hið mesta, sem úr nokkru einstöku tré
fæst, svo að réttmætt er að telja hana stærsta tré jarðarinnar.
Þá skal risafurunni lýst nokkuð. Hún er barrtré. Stofninn
er beinvaxinn svo furðu sætir. Fyrstu 400—500 árin er stofninn
alþakinn greinum, eru hinar efstu uppstæðar, um miðju trésins
standa þær beint út, en hinar neðstu hanga niður. Af þessu leiðir,
að krónan er tiltölulega lítil ummáls. Síðar falla neðstu greinarnar
burtu, svo að neðstu 30—50 metrarnir af bolnum eru greinalausir,
og greinaskipunin þar fyrir ofan oft óregluleg á mjög gömlum
trjám. Á fullvöxnum trjám er börkurinn 50 til 60 cm þykkur.
Hann liggur í ræmum eftir endilöngum stofninum, og er dálítið
flagnaður. Á litinn er börkurinn ljósbrúnn, og oft með purpura-
blæ. Ýmsum þykir sem gullnum bjarma slái á trén þegar sólin
skín á stofna þeirra. Blöðin eru al- eða lensulaga, með hörðum og
hvössum oddi; þau eru útstæð, eða stundum nokkuð aðlæg, og að-
eins 5—15 mm löng. Blómin eru geysimörg, einkum karlblómin,
og frjóið er svo mikið, að um frjóvgunartímann eru bæði trén
sjálf og skógarsvörðurinn alþakinn hinu gula frjódufti. í hverju
fræblaði eru 3—7 fræ. Köngullinn er sívalur, dökk rauðbrúnn,
5—9 cm langur. Fræin ljósbrún, með breiðum himnufaldi.
Viðurinn er léttur og mjúkur. Hann er allgrófgerður, stökk-
ur r>g hefir því lítið burðarþol. Aftur er hitt með fádæmum, hve
lengi hann helzt í mold og raka, án þess að fúna. Þannig er þess
getið, að þar sem risatré hafa fallið í skóginum, og við fallið graf-
izt djúpt niður í moldina, svo að holan hefir síðar fyllzt jarðvegi,
og gróður myndazt þar ofan á. Á einum stað hafði vaxið furuskóg-
ur yfir moldum slíks trés. Þegar fururnar voru felldar sást, að
þær voru nær 400 ára gamlar, en engu að síður var viður risafur-
unnar ófúinn og full nýtilegur þrátt fyrir það, að hann hafði
legið í mold allan þennan tíma.
Meðan viðurinn er nýr, er hann Ijósrauður á lit, en dökknar
með aldri, að utan er hann hvítur. Eðlisþyngd hans er 0,2882.
Viðurinn er notaður í girðingar og til húsagerðar, einkum í þök.
Risafuran tilheyrir undirdeild barrviðanna, sem Taxodium
kallast. Til hennar teljast fleiri merkar ættir, sem lifðu blóma-
skeið sitt á Tertiærtímanum og Krítartímanum, en eru nú út-
dauðar að mestu.