Náttúrufræðingurinn - 1937, Blaðsíða 48

156 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHKI
um 85 st. kalt, en í sömu hæð á okkar breiddarstigum ekki nema
40—50 st. í 35 km. hæð er hitastigið orðið nokkurn veginn jafnt
yfir allri jörðinni, ca. 55 st. frost.
Yfir hitabeltinu breytist hitinn í háloftinu mjög lítið með
árstíðum, en í Norður-Svíþjóð hefir frostið mælzt um 65 st. í há-
loftínu að vetrinum, en ekki nema 35 st. að sumrinu. Þetta bendir
til þess, að langur sólargangur geti haft áhrif á hitafarið, þótt
enginn raki eða vatnseimur sé í loftinu. Gæti þar verið um aðra
lofttegund að ræða, sem hefði svipaða eiginleika og vatnseimurinn.
SJcýring mynclar.
Stefna hljóðbylgjanna gegnum veðrahjú'p, háloft og neðri hluta loft-
geimsms. Hljóðgjafann (sprengingu) hugsum við okkur til vinstri handar á
myndinni. Þegar hljóðið fer af stað, geruni við ráð fyrir, að hljóðgjafinn
sendi það í lárétta átt. — f veðrahjúpnum beygist það upp á við (0—10 km.
hæð), fer svo í beina stefnu gegnum háloftin (10—50 km. hæð), en beygist
úr því niður á við, þ. e. í loftlaginu fyrir ofan 50 km. frá yfirborði jarðar,
í neðsta hluta loftgeimsins, þar sem álitið er, að hitinn aukist um ca. 6 stig
á hverjum km. eftir því, sem ofar dregur. — Hljóðið er 19 mín. á leiðinni
frá hljóðgjafanum til móttökustaðarins (lengst til hægri á myndinni), en
fjarlægðin á milli þessara tveggja staða er 322 km. Hefði hljóðið farið beina
leið, meðfram yfirborði jarðarinnar, hefði það aðeins verið 16 mínútur á
leiðinni. (Eftir „Naturen", 1935, bls. 282).
Af þessu yfirliti, svo stutt sem það er, ætti að vera ljóst, að
við höfum fengið all-staðgóða vitneskju um hitafar í loftinu upp
í 35 km. hæð. Lengra ná ekki beinlínis mælingar og það er vafa-
samt talið, að hægt verði að koma gúmmíbelgjum hærra, svo að
nokkru nemi. Þanþol gúmmíhimnunnar í belgnum virðist notað
til hins ýtrasta, þegar þeirri hæð er náð.
Eins og sakir standa eru því allar hugmyndir um loftgeim-
inn lengra frá jörðu byggður á óbeinum rannsóknum og getgát-
um. Eitt er það, að loftsteinar eða stjörnuhröp verða glóandi og
því sýnileg í h. u. b. 150 km. hæð yfir jörð. Nú geta steinarnir
varla hitnað af öðru en núningi við loftið, sem þeir þjóta í gegn-
um með ofsahraða. Af þessu verður að ráða, að loftið nái miklu