Náttúrufræðingurinn - 1938, Blaðsíða 25

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 151
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiihimiimiiimiiii
unni lækkar frá A til Q, en þá getur gufan brotist upp um píp-
una og þeytt nokkru af vatninu úr henni með sér; þá er gos. Þegar
gufan er komin burtu, minnkar þrýstingurinn í gjótunni á ný og
vatnið lækkar, en haldi því áfram að berast hiti utanað, mynJast
meiri gufa, og nýtt gos brýtzt út, meira en það fyrra, því að nú
hefir vatnsstöpullinn í pípunni minnkað og þar með þrýstingur
hans. Þannig getur hvert gosið komið eftir annað, þangað til allra
stærsta gosið rekur lestina, og tæmir allt vatnið úr skálinni og
pípunni, en þá er gosunum lokið í bili, ef til vill einnig vegna þess,
að vatnið í jörðunni fær ekki meiri hita að utan.
1. mynd. Skýring á Mackenzie’s kenningunni. (Eftir Mackenzie).
2. Herschell-kenningin, 1832. Hún er sú fyrsta, sem byggist
á tilraunum. Ef vatn úr íláti er látið streyma gegnum glóandi
járnpípu, rennur það ekki í gegnum hana með jöfnum straumi,
heldur með smá-sprengingum, þannig að fyrst þeytist gufa út úr
pípunni, en þá vatn. Milli sprenginganna rennur vatnið aftur nið-
ur í pípuna. Herschell taldi því að gosin hæfust, þegar kalt vatn
neðan úr jörðunni kæmi upp í heitan gíginn. Þessi kenning er þó
ekki rétt, því að hvorki er vatnið, sem hverinn gýs, kalt, né gíg-
urinn glóandi.