Náttúrufræðingurinn - 1939, Side 39

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 83
iiiiimiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiimmiiiiiiiiimiiiiiiiii!iiiiiiimiiiiiiiiiimiiiiiiiii!miimiiiiimii;iiiiiiimiiiiiiiiiiiiiii!iiiiiiiimiiiiiii
um, en í ýmsu verulegu líkist það þó hryggdýrunum. Hér stönd-
um við á landamærum ormanna annars vegar og hryggdýranna
hins vegar. Frá mjög frumlegum hryggdýrum eins og tálknmunn-
anum, liggur hin glæsilega þróunarbraut hryggdýranna frá orm-
unum upp að æðstu núlifandi verum jarðarinnar. Fyrst koma fisk-
arnir til sögunnar, þá froskdýrin út frá þeim, af þeim eru aftur
skriðdýrin komin, og frá skriðdýrunum að lokum tvær síðustu full-
komnustu greinarnar, fuglar og spendýr. Sú breyting, sem orðið
hefir á ormunum, þegar hryggdýrin komu til sögunnar, er að
mörgu leyti mjög merkileg. Ef við lítum á líffæraskipun ormanna
annars vegar og hryggdýranna hins vegar, þá sjáum við, að það
er engu líkara en að hryggdýrin hafi fundið upp á því að ganga
á bakinu, miðað við ormana, því að hjá hryggdýrunum er mæn-
an efst, þá aðalæðastofnarnir og neðst er meltingarvegurinn, en
hjá ormunum er þetta alveg nákvæmlega öfugt.
Ef við köllum jarðsöguna til vitnis um þróun dýranna á jörð-
unni, þá sjáum við að stórveldi hafa hvað eftir annað verið stofn-
uð, og nægir þar að benda á froskdýrin í fornöld og skriðdýrin á
miðöldum jarðsögunnar, spendýrin á nýju öldinni og manninn nú.
En engin ríki eru svo stór og voldug, að þau eigi sér ekki aldur
skapaðan um síðir. Þannig fór fyrir froskdýrunum, þannig fór
fyrir skriðdýrunum, og einnig spendýrin verða nú að lúta valdi
mannsins á jörðunni. Og þannig fer einnig fyrir manninum, hvort
sem þess verður langt eða skammt að bíða. Ef við seilumst til
skýringa á því, hvað verði stórveldunum að fjörtjóni, þá verður
svarið vanalega það, að þau skorða sig um of við ákveðin skilyrði,
og möguleikunum til þess að svara breytingum, sem fram kunna
að koma í umhverfinu, á þann hátt, að að gagni komi. Þess vegna
getum við látið okkur detta í hug, að einmitt það kunni að verða
manninum að falli. Miðað við dýrin, hefir maðurinn skapað sér
sérhæfni í ákveðna átt, þar sem er að ræða um einsdæma þroskun
heilans og vitsmunanna. Ég beini því til lesandans að hugsa um
það, hvort mannkynið grefur sér gröf með áframhaldandi þróun
í þessa átt. Ef mannkynið finnur með hugviti sínu upp áhöld eða
eiturefni sem gerir menningarlífi óvært á jörðunni, þá hefir farið
fyrir því með ofþroskun heilans eins og fyrir skriðdýrunum miklu,
sem lifðu á miðöldinni og lögðu allt kapp á að auka líkamsstærð-
ina og stóðu hér um bil heilalaus uppi með alla kraftana.
Á. F.