Náttúrufræðingurinn - 1950, Page 23

GEYSIR OG STROKKUR
165
sinni (IV. bindi, bls. 51 og víðar) farið viðurkenningarorðum um Magnús Grímsson og
rannsóknir hans, og vísast til þess.
Einar E. Scemundsen.
Biskupstungur eru nokkurn veginn rétthyrndur þríhyrningur, og
liggja fjöll og öræfi að þeim að norðanverðu, en að vestanverðu ræð-
ur Brúará og austan Hvítá. Þær falla saman fyrir framan Skálholt,
og er þá þríhyrningurinn fullger. Tungurnar eru flatlendar og lág-
lendar með víðum mýrum, tjörnum og smáholtum.
Nyrzti bærinn í Biskupstungum er Haukadalur, og stendur hann
sunnanvert í Haukadalsheiði. Skammt l'rá Haukadal í útsuður stend-
ur einstakt fell, nokkurn veginn kringlótt. Það er að mestu þakið
sandi og smágrjóti. Eigi er það mjög lágt. Þetta fell heitir Laugar-
fjall. Útsunnanvert undir rótum þess stendur bær, sem heitir á
Laug. Suður frá rótunum á Laugarfjalli gengur fram bunguvaxinn
melur, sléttur að ofan, breiður og með grastóm sums staðar. Á mel
þessum eru hverir margir og þar eru þeir hinir frægu hverir, Geysir
og Strokkur, sem öllum hverum eru meiri.
Geysir er ofan í liólkorn eitt, og hefur Geysir sjálfur myndað hól-
inn, því að sú náttúra fylgir vatninu í honum, að það verður allt að
steini. Það er nokkuð líkt um þessa myndun vatnsins í Geysi og um
vatn í frosti, að vatnið frýs hvað ofan á annað og myndar loks háa
byngi eða svellbunka. En það er ekki Geysir einn, sem þessa náttúru
liefur. Hana hafa flestir hverir, og lýsir hún.sér í húð þeirri hinni
hvítu, er víða má sjá á steinum við hveri. Náttúrufróðir menn segja,
að þetta konii af því, að hveravatnið hafi í sér fólgið efni það eða
jarðartegund, er þeir kalla ,,kisel“. Fer það jiá eftir því, livað mikið
er í vatninu af „kisel“, hvað fljótt steinninn myndast. — Geysir hef-
ur sjálfsagt mikið af efni þessu, því að lióll sá, er hann hefur myndað
um sig, er nú orðinn æðistór, enda mun langt síðan Geysir lagði
grundvöll lians. Hóllinn er bunguvaxinn og ávalur. Hann er hvítur
að lit. Allur er hann í lögum, og bylur þá í honum, þegar um hann
er gengið. Þessi lög má sprengja hvert frá öðru, og svo má flysja þau
sjálf í sundur. Finnast þar þá strá að steini orðin, og neðarlega í
hólnum finnast birkilurkar og birkilauf. Víða eru og sjálfir vatns-
droparnir orðnir að steini, og eru það eins og bólur í lögunum.
Ofan í miðjan topp hólsins er skál ein kringlótt. Hún er átta
faðmar að þvermáli. Skál þessi er löguð líkt og hálf-kúlumót, (eða
annar helmingur af kúlumóti). Hún lækkar jaft niður öllutn megin