Náttúrufræðingurinn - 1950, Blaðsíða 35

G. Timmermann:
Um íslenzkar ránfuglalýs
Síðustu áratugina Itafa dýrafræðingar um allan liinn menntaða
heim tekið að gefa sig meira að athugunum á dýralúsum. Stafar það
í fyrsta lagi af því mikla vísindalega gildi, sem þessi dýr hafa í líf-
fræðinni, vegna hinnar nánu aðlögunar þeirra að skilyrðum snýkju-
lífsins. I öðru lagi vegna þess, hve þýðingarmikil þessi kvikindi eru
bæði frá læknisfræðilegu og dýralæknisfræðilegu sjónarmiði sem
sjúkdómsorsök eða smitberar. Hér við bætist í þriðja lagi, að rann-
sókn á lúsum getur gefið mikilsverðar upplýsingar um þróunarferil
dýranna. Urn þetta samband fjallar hin svokallaða Fahrenholz-regla
í dýrafræðinni, en hana fann fyrstur þýzkur kennari að nafni Heinrich
Fahrenholz í upphafi þessarar aldar, og færði að henni vísindaleg
rök. Fahrenholz-reglan gengur út frá hinum mismunandi þróunar-
liraða snýkils og hýsils. Snýkiliinn, í þessu tillelli lúsin, lilir alla sína
æfi á sama hýsli, sem hann að jafnaði ekki yfirgefur: Fæðing, vöxtur,
æxlun og dauði fylgja hjá honum livert öðru eftir, svo að segja alltaf
í sama óbreytta umhverfinu, á sarna hátt og óteljandi kynslóðir for-
feðra hans og afkomenda. Hugsurn okkur t. d. lús, sem í dag Iieldur
til í fiðri á mái’i, eða í feldinum á rel', og setjum okkur um leið fyrir
sjónir forföður liennar, sem lifði í upphafi tertiertímabilsins, þ. e.
fyrir nálægt 60 miljónum ára, og snýkti einmitt á forföður þessa
rnáfs eða refs, þá er auðséð, að lífskilyrðin fyrir allar þessar kynslóð-
ir lúsa hafa lítið eða ekkert lnæytzt allt þetta áralanga tímabil. Um-
liverfi Iiýsilsins breytist á ýrnsa vegu, það skiptast á hitatímabil og ís-
aldir, frumskógar og eyðimerkur, höf og þurrlendi, og hýsiUinn
er stöðugt neyddur til að laga sig eftir nýjum kringumstæðum, eða
flytja sig langar leiðir. En meðan á þessu stendur, lifir lúsin ósnortin
af öllum þessum róttæku breytingum, í hinu skjólgóða fiðri eða
feldi Iiýsilsins, og ármiljónir jarðsögunnar liða framhjá áhrifalausar
Káttúrufrœöingúrinn, '4.'hefti iPSO • 12