Náttúrufræðingurinn - 1950, Blaðsíða 37

UM ÍSLENZKAR RÁNFUGLALÝS
179
ar nálægt 2500 tegundir, en þó mun það sennilega ekki vera nema
nokkur liluti þeirra tegunda, sem til eru. Þegar ég árið 1932 hóf
rannsóknir mínar á íslenzku dýralífi, voru alls þekktar 16 ákvarðaðar
tegundir naglúsa frá íslandi, 13 þeirra af fuglum og 3 af spendýr-
um. Hér við bætti Chr. Overgaard 23 öðrum tegundum í grein
sinni „Mallopliaga and Anoplura“ í „Zoology of Iceland“ árið 1942,
en þessar nýjungar byggðust að mestu leyti á lúsasafni, sem ég hafði
komið mér upp á íslandi fyrir stríðið. Um nokkrar þessar tegundir
liafði ég auk þess þegar skrifað árið 1936. Árið 1947 gaf Eichler út
lýsingu á nýrri lúsategund úr safni mínu, og lifir sú lús á íslenzka
svaninum. Auk þess hef ég sjálfur síðan 1949 getað bætt 26 nýjum
lúsategundum við tölu áður þekktra íslenzkra dýrategunda, en af
þessum 26 tegundum hafa 7 hvergi fundizt áður. Samtals eru nú
þannig þekktar 66 tegundir af íslenzkum naglúsum. Þessar 66 ltisa-
tegundir skiptast livergi nærri jafnt á hina ýmsu hýsilflokka hér á
landi. Lýs á mönnum, stórum húsdýrum og jafnvel á ýmsum fugla-
ættum, eins og t. d. máfum og vaðfuglum, eru fullkomlega þekktar
eða því sem næst, en þekking vor á lúsum margra annarra íslenzkra
hýsilflokka er ennþá mjög í molum. Til Iiinna síðarnefndu heyra
m. a. íslenzku ránfuglarnir. En lýsnar á þeim eru einkum þess vegna
svo lítið þekktar, að á íslandi eru aðeins til 3 tegundir ránfugla,
nefnilega haförn, fálki og smirill. Af þeim er haförninn mjög sjald-
gæfur, fálkinn frekar sjaldgæfur og smirillinn hvergi næn i algengur,
svo að, að réttu lagi, ætti að friða þá alla algerlega.
Fyrir nokkrum mánuðum gafst mér á öðrum stað tækifæri til þess
að skýra frá tveimur lúsategundum, annarri af fálka en hinni af
smiril (Timmermann 1950), en það eru fyrstu upplýsingarnar, sem
birtar hafa verið um íslenzkar ránfuglalýs. Báðar þessar lýs, sem ég
álít að séu afbrigði (undirtegundir) sömu tegundar, eru ennþá lítið
rannsakaðar og lýsingar á þeim ófullkomnar, enda þótt þær hafi ver-
ið þekktar í nærfelt 80 ár. Þekktir sérfræðingar hafa allt fram til
þessa skipað þeim á alranga staði í skyldleikakerfi lúsanna, og ruglað
þeim saman við aðrar óskyldar tegundir. Mun ég þess vegna geta
þeirra hér á eftir með örfáum orðum. Þriðju íslehzku ránfuglalús-
ina, sem hér er greint frá í fyrsta skipti, fann ég á ungum haferni,
sem lá dauður á veginum í Hvalfirði þ. 22. september 1950 og send-
ur var til Náttúrugripasafnsins. Lús þessi, sem mjög mikið var af á
fuglinum, var af tegundinni Degeeriella discocephala (Burmeister),
1838, en hún er frekar algeng á haferni. Auk tegundarinnar Degee-