Náttúrufræðingurinn - 1958, Blaðsíða 32

174
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
algjörlega háð hafstraumunum og geta ekki af eigin rammleik synt
úr einu straumkerfi í annað, heldur berast með þeirn straumi, sem
er heimkynni þeirra. Eðlisþyngd svifdýranna er einnig lítið meiri
en eðlisþyngd sjávarins, og eiga þau létt með að halda sér uppi og
virðast helzt svífa í sjónum.
Dýr úr ílestum flokkum dýraríkisins finnast í svifinu, og er
ógerlegt að gera efninu nokkur skil í stuttu máli, aðeins verður
hægt að drepa á nokkur atriði.
Svifdýrunum má skipta í tvennt: hálfsvif, en jrað eru dýr, sem
aðeins lifa hluta af ævi sinni sem svifdýr, og heilsvif, en það eru
dýr, sem ala allan aldur sinn í svifinu. Til hálfsvifsins teljast lirfur
ýmissa botn- og sunddýra, t. d. lirfur krossfiska og ígulkerja, skelja
og kuðunga og svo fiskaegg og fiskaseiði.
Sem gott dæmi um hálfsvif má nefna lirfur krossfiska. Að vori
til frjógvast eggin í sjónum við botninn, brátt þróast hið frjógvaða
egg í einkennilega lirfu, sem er mjög ólík fullorðnum krossfiski,
lirfan syndir upp til yfirborðslaganna og lifir þar 6—8 vikur, en
þá er svifskeiðinu lokið, lirfan fær srnátt og smátt á sig mynd liins
fullorðna dýrs, leitar til botnsins og lifir þar, það sem eftir er æv-
innar. Sum dýr hálfsvifsins eiga sér alleinkennilega þróunarsögu.
Svo er t. d. um stjarnormategund eina. Úr framenda fullorðinna
kvendýra þessarar tegundar gengur mikill rani eða renna. Þegar
svifskeiði lirfunnar er lokið, leitar hún til botns. Lendi hún nú á
rana fullorðins kvendýrs, þróast hún í karldýr, sem síðan lifir í
líkama kvendýrsins. Lendi lirfan hins vegar á sjálfum botninum,
þróast hún í kvendýr.
Á vorin finnst urmull af botndýralirfum allt í kringum landið,
og sérstaklega í flóum og fjörðum, þar sem mergð er botndýra.
Einna mest gætir lirfa tífættra krabbadýra, en til þeirra teljast all-
ir krabbar, rækjur og fleiri dýr. Oft gætir mjög hrúðurkarlalirfa,
sérstaklega suðvestanlands.
Mikilvægasti hluti hálfsvifsins er þó fiskaegg og fiskaseiði. Svif-
tíminn er þeim mjög hættulegur og týna þau unnvörpum tölunni
meðan á honum stendur. Eggin eru mjög viðkvæm fyrir öllu
hnjaski og þola mjög illa hafrót. Óveður, sem geisar í lok hrygn-
ingatímans, getur valdið því, að milljónir fiskaeggja farast í öldu-
rótinu. Er seiðin hafa klakist úr eggi, lifa þau um skeið á næringu
kviðpokans. En þegar hún er uppurin, þurfa þau að leita sér fæðu
í svifinu, og eru þá ýmsar botndýralirfur ákjósanlegar sakir smæð-