Náttúrufræðingurinn - 1958, Blaðsíða 39

DÝRASVIFIÐ f SJÓNUM
181
sérstakan átuvísi, sem skipið dregur á eftir sér á fullri feið. Tæki
þetta er mikið notað af skozkum haffræðingum og hefur það gefið
góða raun. Rannsóknir þessar eru gerðar í samvinnu við hafrann-
sóknarstöðina í Edinborg og eru liður í úthafsrannsóknum stöðv-
arinnar. Rannsóknirnar hefðu þó aldrei komizt á fót, ef ekki hefði
notið fyrirgreiðslu Eimskipafélagsins og skipsmanna á „Trölla-
fossi.“
Eins og nefnt var í upphafi er rauðáta ein aðalfæða ýmissa nytja-
fiska, t. d. síldarinnar, og má því álykta, að mesta von sé síldar, þar
sem átunnar verður aðallega vart. Á Fiskideild hefur verið athug-
að sambandið milli átumagnsins og síldveiðanna. Þótt ljóst sé, að
þessa sambands verði síður vart í lélegum síldarsumrum en góðum,
hefur greinilega komið í ljós, að náið samband er milli átusvæð-
anna og síldarinnar. Athuganir hafa yfirleitt sýnt, að á fyrri hluta
síldveiðitímans finnst mest átumagn á vestursvæðinu, en þegar líð-
ur á veiðitímann færast átusvæðin austar. Oft hafa fundizt mikil
átusvæði djúpt í hafi, en þau liafa jafnan verið norðan sjálfs veiði-
svæðisins.
Þótt segja megi, að á undanförnum síldarleysisárum hafi yfir-
leitt ekki verið sérstaklega mikið um rauðátu á síldarmiðunum
norðanlands, hefnr þó verið mikið um átu á einstökum tímum. Svo
var t. d. sumarið 1948, fyrri hluta sumars 1949, 1951 og 1956.
Átan er á engan hátt jafndreifð lárétt í yfirborðslögunum. Á
sumrin er venjulega um átuhámörk að ræða eða átuflekki, þar sem
átan er mög þétt, en mun dreifðari utan átuhámarkanna. Þetta
fyrirbrigði er afar algengt á Norðurlandsmiðum á sumrin. Átu-
hámörkin hafa verið skýrð á ýmsa lund, en þau munu í aðalatrið-
um eiga rót sína að rekja til hringiða, sem myndast af sjávarstraum-
um. Slíkar straumiður eru algengar á straummótum og þar, sem
straumur gengur meðfram vogskornu landgrunni eins og er út af
Norðurlandi. í slíkum hringiðum sópast átan saman, og þar verð-
ur átuhámark eða átuflekkur. Þessi átuhámörk eru undirstaða síld-
artorfanna. Væri átan jafndreifð í yfirborðslögunum, væri síldin
strjál, en með átuhámörkunum eru sköpuð skilyrði fyrir torfu-
myndun síldarinnar. Reynslan er þá einnig sú, að síldin þjappast
saman við átuhámörkin, þannig að mesta veiðin verður að jafnaði
þar, sem átuhámörkin hafa myndast. Átan er heldur ekki jafn-
dreifð lóðrétt. Hún kemur upp á kvöldin, er nálægt yfirborði
sjávar yfir nóttina og gengur svo dýpra við dögun, heldur sig í ein-