Náttúrufræðingurinn - 1958, Blaðsíða 8

150
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
ljóst, hvort Þorvaldur á við, að þarna sé um að ræða raunverulegt
afrennsli (útfall) eða aðeins leka í gegnum gropin jarðlög. Hið
síðara væri rétt.
En þess var ekki langt að bíða, að útfallið úr Langasjó fyndist.
Haustið 1894 fóru þrír Skaftfellingar í leitir í Fögrufjöll og leit-
uðu lengra inn eftir fjallgarðinum en áður hafði verið farið. Þeir
voru Guðmundur Guðmundsson vinnumaður á Svartanúpi, Jón
Benediktsson í Þykkvabæ í Landbroti og Þórarinn vinnumaður á
Prestsbakka. Þeir komu fyrstir manna að útfállinu úr Langasjó.
Guðmundur á Svartanúpi skrifaði Þorvaldi Thoroddsen þegar
um ferð þeirra og lýsir útfallinu og staðháttum við það skilmerki-
lega, en Þorvaldur birtir tíðindin af þessari uppgötvun ásamt kafla
úr bréfinu (dags. 21. okt. 1894) í næsta árg. Andvara (Þorv. Th.
1895, bls. 83-84).
Útfallið reyndist vera um þröngt skarð í gegnum Fögrufjöll
innanverð. Það beljar stuttan spöl niður í allstórt lón, en úr því
er aftur lygn ós austur í Skaftá. Bæði sjálf útfallsáin og lónið, sem
hún rennur í gegnum, eru svo aðkreppt milli brattra fjalla, að ekk-
ert ber á þeim fyrr en að er komið. Áin í heild er nú jafnan nefnd
Útfall.
Það annað í lýsingu Þorvalds á Langasjó, sem ekki kemur heim
við núverandi ásigkomulag vatnsins, er sú staðhæfing, að skrið-
jökull gangi niður í norðurenda þess. Þar er nú um 1—4 km breið
landræma milli jökulsporðs og vatnsenda. En þetta hefir breytzt,
eins og síðar mun að vikið.
Sumurin 1937 og 1938 voru geysistór svæði af Miðhálendinu og
þar á meðal Langisjór ljósmynduð úr lofti á vegum Landmælinga-
stofunnar dönsku (Geodætisk Institut). Á þeinr kortblöðum af
Uppdrætti íslands, sem fyrst voru gerð eftir þeim ljósmyndum,
og komu út 1943 og 1945, vantar enn Útfallið úr Langasjó. Skarð-
ið er að vísu sýnt, einnig lónið og ósinn úr því, en fast við Langa-
sjó er skarðinu lokað af 680 m hæðarlínunni. En í seinni útgáfu,
1953, var þetta lagað.
Skaftártungumenn leita nú Fögruljöll á hverju hausti allt inn
að Útfalli, en inn yfir Jrað hefur ekki verið farið nema tvisvar,
að því er ég bezt veit.
Haustið 1946 fór þrír menn í eftirleit af Síðu. Það voru bræð-
urnir Eiríkur (nét bóndi á Ásmundarstöðum í Holtum) og Odduv
Sktilasynir í Mörtungu og Ólafur Vigfússon á Þverá. Þeir Eiríkur