Náttúrufræðingurinn - 1966, Qupperneq 81

NÁTTÚRUFRÆÐINGURTNN
75
ur áfram að valda stjörnufræðingum heilabrotum. í fyrstu voru
þessar uppsprettur kaílaðar útvarpsstjörnur, en það nafn var fljót-
lega fellt niður, þegar sýnt þótti, að ekki gæti verið um eiginlegar
stjörnur að ræða. Vegna þess, hve óglögga mynd útvarpssjónauk-
arnir gáfu, var erfitt að staðsetja uppspretturnar með nægilegri
nákvæmni til þess að hægt væri að finna þær á ljósmyndum. Eftir
þrotlausa vinnu í meira en áratug, var svo koniið árið 1960, að af
3000 uppsprettum, eða þar um bil, höfðu um 80 verið staðsettar
með fullri vissu. Af þeim reyndust tíu vera gasþokur í vetrarbraut-
inni, fimmtíu voru fjarlægar vetrarbrautir af venjulegri gerð, en
tuttugu voru vetrarbrautir af óvenjulegri gerð.
Með hliðsjón af þeirri vitneskju, sem þegar var fengin, virtist
ekkert óeðlilegt við útvarpsgeislunina frá gasþokunum í okkar
vetrarbraut eða geislunina frá öðrum venjulegum vetrarbrautum.
Oðru máli gegndi um hinar óvenjulegu vetrarbrautir. Útvarps-
geislunin frá þeim reyndist allt að því milljónfalt sterkari en frá
öðrum vetrarbrautum og mældist stundum meiri en öll ljósorka
viðkomandi vetrarbrautar. Er það þó engin smáræðis orka, sem
heil vetrarbraut geislar frá sér með ljósinu, því að það eru um tíu
þúsund milljón milljón milljón milljón milljón kílówött. Því var
ekki að undra, þótt stjörnufræðingar athuguðu með gaumgæfni
jiær furðulegu vetrarbrautir, sem sent gátu frá sér annað eins til
viðbótar af útvarpsgeislun. í einu tilfelli leit svo út sem um árekstur
tveggja vetrarbrauta gæti verið að ræða, en þegar frá leið urðu
rnenn vantrúaðir á þá skýringu.
Árið 1962 tók bandaríski stjörnufræðingurinn Allan Sandage
myndir af einni þessara óvenjnlegu vetrarbrauta gegnum sérstakar
ljóssíur. Myndirnar báru þess vitni, að geysileg sprenging hefði átt
sér stað í miðhluta þessarar vetrarbrautar. Samkvæmt útreikningum
Sandages sýndu myndirnar ástand vetrarbrautarinnar rúinlega millj-
ón árum eftir að sprengingin hófst. Efnismagnið, sem sprengingin
náði til, leit út fyrir að vera meira en milljónfalt efnismagn sólar.
Enginn veit með vissu um það, hvaða orsakir ráða slíkri ógnar-
sprengingu. Eftir lauslegum útreikningum að dæma myndi sam-
eiginleg kjarnorka Jrúsund sólstjarna varla nægja, jafnvel þótt allt
efnið í stjörnunum umbreyttist í orku.
Nú er ekki svo að skilja, að allar sérkennilegar vetrarbrautir, sem
gefa frá sér útvarpsgeislun, sýni merki jafn stórkostlegra sprenginga.