Náttúrufræðingurinn - 1966, Síða 82

76
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Stórsprenging i stjörnuþoku. Myndin frœga, sern Allan Sandage lók með
Pa lomarsjó naukanum 1962.
En hvað sem þar er á ferðinni, má líklegt telja, að um tiltölulega
skammvinnt fyrirbæri sé að ræða í sögu þessara vetrarbrauta. Orku-
geislunin er meiri en svo, að hún geti haldizt óbreytt um hið langa
æviskeið heillar vetrarbrautar.
Þegar Sandage gerði uppgötvun sína árið 1962, höfðu aðeins
fáeinir hundraðshlutar af öllum útvarpsuppsprettum fundizt í
venjulegum sjónaukum. Næsta ár, 1963, markaði tímamót í sögu
útvarpsstjörnufræðinnar. Það ár kom í ljós, að nokkrar af þeim
útvarpsuppsprettum, sem ekki hafði tekizt að finna á ljósmyndum,
voru örsmáir ljósdeplar, sem stjörnufræðingar höfðu, að órann-
sökuðu máli, talið vera stjörnur í okkar vetrarbraut. Þessir Ijós-
deplar hlutu nafnið kvasar, eða dulstirni. Sú skoðun ruddi sér
fljótlega til rúms, að talsverður hluti af öllum ókennilegum útvarps-
uppsprettum, en þær skiptu þúsundum, myndi vera dulstirni af
þessu tagi.
Það fór ekki á milli mála, að dulstirnin voru fyrirbæri af áður
óþekktri gerð. Mælingar á litrófi þeirra sýndu, að þau voru að
fjarlægjast með geysilegum hraða. Hraðametið samkvæmt fyrri mæl-
ingum átti vetrarbraut í á að gizka 4 þúsund milljón ljósára fjar-