Náttúrufræðingurinn - 1966, Blaðsíða 88

82
NÁTT Ú RU FRÆÐIN GURINN
Þetta kann að virðast undarleg spurning, því að ætla mætti, af
því sem á undan hefur verið sagt, að athuganir Hubbles hafi sýnt,
að alheimurinn sé að þenjast út, og þar með hljóti hann að vera að
breytast. Sú hefur líka verið skoðun flestra fræðimanna, og á henni
hafa verið grundvallaðar margar og mismunandi þróunarkenningar.
Sumir hafa leitt líkur að því, að alheimurinn væri að þenjast út
með sívaxandi hraða; aðrir talið, að útþenslan væri að minnka og
myndi að lokum snúast í samdrátt; og enn hafa nokkrir verið
þeirrar skoðunar, að útþensla og samdráttur skiptist á. Ailar þessar
kenningar hafa verið studdar stærðfræðilegum útreikningum að
meira eða minna leyti, svo að fræðilega séð standa þær nokkurn
veginn jafnfætis sem hugsanlegar lieimsmyndir.
Árið 1948 kom fram á sjónarsviðið kenning, sem var alls ólík
þeim, sem fyrir voru. Þessi nýja kenning hlaut nafnið jafnstöðu-
kenningin. Samkvæmt henni er efni stöðugt að verða til úti í
geimnum, eitt og eitt atóm á stangli. Þessi atóm sameinast síðan
smátt og smátt, unz þau rnynda heilar vetrarbrautir, sem leysa af
hólmi hinar, sem stöðugt eru að fjarlægjast út í óendanleikann.
Þetta gerist jafnóðum, þannig að heimsmyndin í heild breytist
ekki neitt, hver athugandi sér alltaf álíka margar vetrarbrautir.
Jafnstöðukenningin olli miklu umtali Jjegar í upphafi, og skiptust
menn mjög í tvo hópa um afstöðuna til hennar. Fylgjendur kenn-
ingarinnar héldu því frarn, að hún væri einfaldari en nokkur önnur,
því að hún gerði ráð fyrir, að alheimurinn í heild væri óbreytan-
legur í þeim skilningi, að hann liti alltaf nokkurn veginn eins út
á öllum tímum og frá öllum stöðum. Þeir, sem gagnrýndu kenn-
inguna, bentu hins vegar á, að með þeirri hugmynd, að efni gæti
orðið til úr engu, væri vegið að einni grundvallarsetningu eðlisfræð-
innar. Þar að auki gæfi jafnstöðukenningin í sjálfu sér enga skýr-
ingu á útþenslu alheimsins, gagnstætt þróunarkenningunum, sem
sæktu skýringuna í liina almennu afstæðiskenningu Einsteins.
Til þess að prófa jafnstöðukenninguna var áríðandi að gera sem
ítarlegastar athuganir á sem allra fjarlægustum vetrarbrautum. Rétt
er að skýra þetta örlítið nánar. Ef við horfum í sjónauka á vetrar-
braut, sem er í 3000 milljón ljósára fjarlægð, sjáum við þennan
heimshluta eins og hann var fyrir 3000 milljónum ára. Komi nú í
ljós, að vetrarbrautirnar í þessari fjarlægð séu óeðlilega þétt saman,
myndi það merkja, að fyrir 3000 milljón árum hefði fjarlægðin milli