Náttúrufræðingurinn - 1969, Qupperneq 3

Ndttiírufr. - 38. drg. - 3.-4. hefti - 113.—212. siða - Reykjavik, febrúar 1969
Sigurður Þórarinsson:
Síðustu þættir Eyjaelda
Það er stundum erlitt að segja með vissu, hvenær eldgosi lýkur.
Sé um hraungos að ræða, er eðlilegast að telja því lokið, þegar ekki
sér lengur nein merki hraunrennslis. í Surtsey sást vottur hraun-
rennslis síðast hinn 5. maí 1967. Voru þá liðin þrjú ár, 6 mánuðir
og 3 vikur síðan gosið varð í'yrst sýnilegt og var það þar með orðið
næst lengsta gosið, sem sögur fara af hérlendis. Mývatnseldar einir
munu hafa varað nokkrum mánuðum lengur og er þá sprengi-
gosið í Víti utaní Kröflu ekki meðtalið. Mývatnseldar höguðu sér
raunar mjög svipað og Surtseyjargosið myndi hafa gert, ef það hefði
verið á þurru landi. Þeir voru hraungos úr kerli sprungna, meira
eða minna hliðraðra, sem gusu hver eftir aðra, og heildarmagn
fastra gosefna var svipað og í Surtseyjargosinu.
í ritgerð í Náttúrufræðingnum 1965 birti ég stuttorðan annál
Surtseyjargossins frarn til febrúarloka 1966. Skal annálnum nú áfram
haldið og þráðurinn tekinn upp þá er árinu 1965 er að ljúka, en
þá hófst nýr kafli eða þáttur gossins. Annáll sá, sem hér fer á eftir,
er að verulegu leyti byggður á eigin athugunum, en ferðir rnínar á
eldstöðvarnar meðan á gosinu stóð urðu alls 140, þaraf 46 eftir
að gosið í Jólni hófst. Eru þeir dagar, sem ég var á eða yfir gos-
stöðvunum síðustu gosárin undirstrikaðir í eftirfarandi annál. Flest-
ar voru ferðirnar þessi síðustu ár farnar í flugvél Flugmálastjórnar-
innar eða með varðskipum.og þyrlu Landhelgisgæzlunnar og jókst
því þakkarskuld mín við þá Agnar Kofoed-Hansen og Pétur Sig-
urðsson. Upplýsingar um gosið auk eigin athngana fékk ég þessi
síðustu gosár aðallega frá flugmönnunum Sigurjóni Iiinarssyni,
Birni Pálssyni og Agnari Kofoed-Hansen og frá starfsmönnum flug-
turnsins í Eyjum, þeim Bjarna Herjólfssyni og Skarphéðni Vil-
mundarsyni, en Árni Johnsen fræddi mig um upphaf síðara hraun-
gossins í Surtsey.