Náttúrufræðingurinn - 1969, Blaðsíða 37

NÁT T ÚRU F RÆ ÐINGURINN
141
til þess er hún alltof grönn. Sem sagt, gerlarnir eru alltof smáir til
þess að við getum séð einstaka gerla í vatni eða annars staðar með
berum augum. Vatn, sem er fagurtært, getur hæglega innihaldið
fjölda gerla í hverju grammi, eða hverjum rúmsentimetra, eins og
við nefnum þá einingu oftast, þegar um vatn er að ræða. Sé mikið
af næringarefnum í vatninu, eins og t. d. er í næringarupplausnum
þeim, sem notaðar eru við gerlarækt, þá getur fjöldi gerlanna orðið
svo mikill, að upplausnir gruggist, eða botnfall myndist, og skynjum
við þá nærveru gerlanna með berum augum. Eins geta gerlar myndað
hrúgur eða kóloníur á föstum hlutum, svo stórar að þær megi
auðveldlega sjá með berum augum, og slepja, sem nryndast á
matvælum, er oft ekkert annað en margfalt lag af gerlum, sem
þekur yfirborðið.
Gersveppir og myglusveppir eru nokkru stærri en gerlarnir, en
einstakar frumur þeirra sjást þó ekki nema í smásjá. Það er fyrst
þegar frumufjöldinn verður mjög mikill, eins og í botnfallinu,
sem sest undir ölið að lokinni gerjun, eða í myglunni, senr sest
ýmsa lífræna hluti, að við sjáum þessar lífverur með berum augum.
Annars eru sveppir sjaldgæfir í vatni, nema þá mjög óhreinu, og
getum við sneitt hjá þeinr að nrestu hér.
Gerlunum getur fjölgað ákaflega ört þegar lífsskilyrðin eru lrent-
ug. Fjölgunin fer franr við skiptingu, þ. e. frunran vex þar til hún
hefur náð nær tvöfaldri lengd, þá skiptist hún í tvennt þvert yfir
miðjuna og hvor hluti verður að sjálfstæðum einstaklingi. Undir
beztu skilyrðum getur þannig skipting farið fram einu sinni á
hverjum 20 mínútum. Með slíku áframhaldi er ein fruma orðin
að 8 frumum eftir 1 klst., eftir 2 klst. að 64, eftir 3 klst. að 512 og
eftir 24 klst. væru frumurnar orðnar 472 kvadrill jónir, þ. e. 472
með 19 núllum á eftir. Ef gert er ráð fyrir að 1 milljarður af geril-
frumum vegi eitt milligramm, þá vega allar þessar frumur til sam-
ans 4720 tonn. Svona hröð fjölgun getur auðvitað ekki haldið
áfram nema stutta stund, því að næringu myndi fljótt skorta og
skaðleg úrgangsefni safnast fyrir. En sýnilegt er að mögtdeikar til
ógurlegrar fjölgunar á stuttum tíma eru fyrir hendi, og verður þá
ljóst hvers vegna efnabreytingar af völdum gerla geta farið h'am
svo skyndilega. Það verður og skiljanlegt, að sé vatn, sem í er mikið
af gerlum, notað í matvæli eða til þvotta á matvælum, þá getur
hafist geysihröð fjölgun þessara gerla eltir að þeir koma í matvælin,