Náttúrufræðingurinn - 1978, Blaðsíða 68

Gísli Már Gíslason:
íslenskar vorflugur (Trichoptera
Inngangur
Skortur á greiningarlyklum hefur
oft valdið nokkrum erfiðleikum við
rannsóknir á dýralífi íslands. Eftir-
farandi lykill var unninn í sambandi
við ítarlegar rannsóknir á íslenskum
vorflugum á árunum 1973 til 1976
(Gísli Már Gíslason 1977). Slíkur lyk-
ill hefur ekki verið gerður áður yfir
íslensku tegundirnar, og er það von
höfundar að lykillinn komi náttúru-
skoðurum að gagni.
Vorflugur eru meðalstór skordýr,
10—20 nnn á lengd, með tvö pör
vængja (1. mynd). Vængirnir hafa fá-
ar þveræðar og þegar flugurnar sitja,
mynda framvængirnir háreist þak yfir
dýrinu að aftanverðu. Fálmararnir
eru mjóir og langir, svipaðir að lengd
og vængir dýrsins. Vorflugum er oft
ruglað saman við fiðrildi, en þessir
ættbálkar eru náskyldir. Vængir vor-
flugna eru hærðir, enda þýðir vísinda-
heiti þeirra hárvængjur (trichos
(gríska) = hár, pteron (gríska) =
vængur), en vængir fiðrilda hreistr-
aðir, sbr. fræðilieitið Lepidoptera, þ.
e. hreisturvængjur (lepis (gríska) =
hreistur). Einnig eru munnlimir vor-
flugna ekki ummyndaðir í hringaðan
rana eins og munnlimir fiðrilda. Net-
vængjum (Neuroptera, ein tegund lif-
ir á íslandi og ein flækingstegund
berst hingað oft), steinflugum (Pleco-
ptera, 1 tegund) og dægurflugum
(Ephemeroptera, 1 tegund) er stund-
um ruglað saman við vorflugur, en
eru aðgreindar frá þeim á því að
hafa margar þveræðar á vængjum.
Vængir steinflugna liggja láréttir yfir
afturbol þeirra og á dægurflugum eru
þeir lóðréttir, vísandi upp á við, þegar
dýrin sitja, en vængir vorflugna
mynda háreist þak í hvíldarstöðu.
Vorflugur eru eini skordýraættbálk-
urinn af undirflokknum Holometa-
bola (skordýr sem taka algerri mynd-
breytingu), þar sem lirfurnar lifa nær
eingöngu í vatni. Lirfur örfárra teg-
unda liía á landi, þar af ein evrópsk
tegund, sem finnst ekki hérlendis.
Flestar eru flugurnar brún- eða gi'á-
leitar og vekja ekki mikla athygli.
Þær finnast oftast nálægt ám og vötn-
um. Hérlendis fljúga þær á daginn,
þegar hlýtt er í veðri og lílill vindur.
Náttúruskoðarar þekkja betur lirf-
urnar, sem einnig ganga undir nafn-
inu liýðormar, vegna þess að þær
byggja sér hús úr steinum eða plöntu-
leifum, sem þær draga með sér. Mynd-
ir af lirfum og húsum tveggja teg-
unda hafa birst áður í Náttúrufræð-
ingnum (Gísli Már Gíslason 1975).
JVÍátlúrufræðingurinn, 48 (1—2), 1078
62