Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1989, Blaðsíða 49

Náttúrufræðingurinn - 1989, Blaðsíða 49
Páll Imsland Ebenezer Henderson og Suðurlandsskj álftabeltið Ebenezer Henderson (1784-1858) ferðaðist um þvert og endilangt ísland árin 1814 og 1815 til þess að selja ís- lendingum biblíur. Hann hafði vetur- setu í Reykjavík á milli ferðalaga. Hann ritaði bók um ferðir sínar og dvöl hér á landi. Hlaut bók þessi mikla frægð og er veigamikið heim- ildarit um ísland á þessari tíð. Hann ritaði margt um náttúru Islands, enda var hann mjög áhugasamur náttúru- skoðari. Bókin kom út í London árið 1818, en birtist fyrst á íslensku árið 1951. Á bls 378 í Ferðabók sinni frá ís- landsreisunni segir Henderson: „Reykir eru í Ölfusi, en því byggðar- lagi er mjög hætt við landskjálftum. í rauninni er svo að sjá, sem það liggi nákvæmlega í horni neðanjarðarlínu, sem með miklum líkum er talið að myndi samband milli Reykjaness, ásamt eldfjöllunum í Gullbringusýslu, og Heklu, ásamt eldjöklunum í aust- urhluta landsins. Hlýtur það þess- vegna að verða fyrir áhrifum, þegar einhver þessara fjalla gjósa“. Þessi orð eru sett á blað fyrir meira en 170 árum. Þau lýsa sambandi eða tengslum á milli gosbeltisins á austan- verðu Suðurlandi (Suðurlandsgosbelt- isins) og gosbeltisins á Reykjanes- skaganunr (Reykjanessgosbeltisins). Samband þetta er fólgið í tíðari og meiri jarðskjálftum en eru annars staðar á þessum slóðum og líkindum á því að þeir standi í nánum tengslum við eldvirknina á gosbeltunum sitt hvoru megin við skjálftasvæðið. Henderson gefur ekki neina skýringu á þessu sambandi, enda var slíkt lítt tíðkað á þeim tímum. 1 jarðfræðilegri umfjöllun er þetta svæði nú gjarnan kallað Jarðskjálfta- beltið á Suðurlandi, Suðurlands- skjálftabeltið eða Suðurlandsbrota- beltið. Það teygir sig frá Hellisheiðar- svæðinu í vestri og austur undir Torfajökulsfjöllin, þ.e.a.s. inn á Vatnafjallasvæðið í austri. Það nær því yfir allar lágsveitir Suðurlands. Hér hefur jörð af og til leikið á reiði- skjálfi og jarðskorpan rifnað með til- heyrandi breytingum á landslagi og vatnafari. Yfirleitt hefur þetta þó gerst með alllöngu millibili. Hafa af því hlotist mannskaðar og mikil tjón. Saga og afleiðingar jarðskjálftanna hefur alloft verið rakin og þarf ekki að endurtaka það hér. Yfirlit yfir skjálftana og áhrif þeirra má fá í bók Þorvaldar Thoroddsens (1899), í grein Sveinbjörns Björnssonar (1976), Skýrslu vinnuhóps Almannavarnaráðs um jarðskjálfta á Suðurlandi og varnir gegn þeim (1978) eða grein Páls Ein- arssonar og fleiri (1981). En hvernig útskýrir nútímajarð- Náttúrufræöingurinn 59 (2), bls. 103-108, 1989. 103
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.