Náttúrufræðingurinn - 1989, Blaðsíða 4

holufyllingar innihalda sjáanlegt jarð-
bik og þá helst í hörðnuðu formi. A
Islandi hefur ekki farið fram nein
olíuleit, enda hafa fæstir fram til þessa
gert ráð fyrir að hér myndi nokkurn
tíma finnast jarðolía. Til þess hefur
landið verið talið of ungt, jarðskorpan
af úthafsgerð og setlög þunn. Um
landgrunn Islands og hafsbotninn í
kring er svipað að segja, það hefur
verið talin lítil von til að þar finndist
olía í verulegu magni (Karl Gunnars-
son 1980).
Jarðgas hefur fundist á nokkrum
stöðum á landinu. I Lagarfljóti og á
aurum Jökulsár í Fljótsdal streymir
allvíða upp metan. Rannsóknir benda
til þess að þetta gas sé óþroskað líf-
rænt gas (mýragas) sem myndast við
gerlarotnun, og það er talið útilokað
að það sé tengt myndun olíu (Halldór
Ármannsson og Sigmundur Einarsson
1987). Það metangas sem streymir
upp frá botni Urriðavatns á Héraði og
á Suðurtanga á Isafirði er sennilega af
sama uppruna. Öðru máli gegnir um
það metan og önnur skyld gös sem
greinst hafa í tveimur borholum við
Skógalón í Öxarfirði (Lúðvík S.
Georgsson, Guðmundur Ó. Friðleifs-
son, Magnús Ólafsson, Ómar Sigurðs-
son og Þórólfur H. Hafstað 1989). Þar
er lághitasvæði og með jarðhitavatn-
inu kemur upp talsvert jarðgas, þ.á m.
lífrænt gas sem inniheldur metan, et-
an, própan, bútan og fleiri slík sam-
bönd. Bráðabirgðarannsókn bendir til
að gasið í Öxarfirði sé olíugas. Þarna
undir eru þykk setlög, sem mynduð
eru í sjó að hluta til og virðast skilyrði
fyrir olíumyndun vera þar fyrir hendi.
ÁGRIP AF JARÐSÖGU
SVÆÐISINS
Umhverfi Lambatungnatinds var
rannsakað fyrir rúmum 10 árum
(Helgi Torfason 1979). Svæðið er í út-
jaðri tertíerar megineldstöðvar sem
kennd er við Kollumúla í Lónsöræf-
um, og má telja að jarðlögin neðst í
Lambatungnatindi séu nálægt 5 millj-
ón ára gömul, miðað við aldursgrein-
ingu á bergi skammt norðaustur af
svæðinu. Reyndar er Lambatungna-
tindur skammt frá útjaðri megineld-
stöðvar sem er litlu sunnar og kennd
er við Geitafell í Hornafirði (Guð-
mundur Ó. Friðleifsson 1983a), en að-
eins eru 20 km á milli eldstöðvanna sé
miðað við miðjur þeirra.
Einfaldað jarðfræðikort, sem unnið
er upp úr jarðfræðikortum úr ofan-
nefndum ritum, er sýnt á 1. mynd.
Hluti af öskjurima Kollumúlaeld-
stöðvarinnar sést í efra horninu hægra
megin, en öskjurimi Geitafellseld-
stöðvarinnar neðan til vinstra megin.
Á myndinni má sjá, að móberg í eld-
stöðvunum nær saman á milli þeirra,
og það sama á nærri því einnig við um
súru gosmyndanirnar. Eldstöðvarnar
eru taldar vera hluti af fornu gosbelti
sem hafði norðaustlæga stefnu.
Hér að neðan verður stiklað á stóru
um jarðfræði svæðisins milli Horna-
fjarðar og Lónsöræfa, með tilvísun í 1.
mynd. Fyrst má nefna að allt árset og
laus jarðlög í dalbotnum hafa sest til á
nútíma í kjölfar hopunar ísaldarjök-
ulsins. Yngsta gosmyndunin á svæð-
inu er frá kvartertíma. Henni var lýst
af Walker og Blake (1966) sem dal-
fyllu úr móbergsbrotabergi og er
myndunin venjulega kennd við Dals-
heiði. Næstyngsta gosmyndunin er
líka frá kvarter. Hún er trúlega 2-3
milljón ára gömul, og er kölluð Múla-
tindamyndun (Helgi Torfason 1979).
Hún liggur mislægt ofan á ummynd-
uðum hallandi jarðlögum úr Kollu-
múlaeldstöðinni og skilur rofflötur á
milli sem táknar nokkurra milljóna
ára eyðu í jarðlagastaflann.
Meginhluti bergs á svæðinu, allt frá
170