Náttúrufræðingurinn - 1989, Qupperneq 34

sunnan við Kaimon-dake er eldfjall
sem þekur megnið af eynni. Það kall-
ast ýmist Kikai-jima eða Iwo-dake og
er 717 m hátt. Á árunum 1934-36 gaus
í sjónum á nokkrum stöðum umhverf-
is eyna og lokaþáttur þeirrar goshrinu
var gos í Iwo-dake. Þá seig eyjan um
33 cm. Um 40 km suður af Iwo-jima
er eyjan Kuchierabu-jima og á henni
er um 650 m hátt eldfjall. Það er sam-
sett eldkeila og hefur þrjá toppgíga,
Huru-dake, Sin-dake og Sankakuten-
jama. Á eyjunni Nakanoshima sem er
75 km sunnar er annað eldfjall, Shin-
dake um 980 m. Þá má nefna 799 m
hátt fjall á eyjunni Suwanose-jima, um
30 km sunnar. Gos eru þarna nokkuð
tíð bæði á eyjunum og í sjó (Kuno
1962). Mörg neðansjávargosin ná ekki
að mynda langlífar eyjar en byggja
upp rif og grynningar. Á þau setjast
kórallar og mynda hin lífríku og lit-
skrúðugu kóralrif hitabeltishafanna.
Norðurmörk kóralrifamyndunarinnar
eru norðarlega í Ryukyu-eyjakeðj-
unni, á slóðum Suwanose-jima (Mina-
to 1977).
SAKURA-JIMA
Sakura-jima (eða Sakurashima) er
mjög virkt eldfjall. Það situr á miðjum
Kagoshima-flóanum norðanverðum.
Berggrunnur svæðisins er að mestu
leyti úr setbergi frá miðlífsöld, en fyrir
2,9 miljónum ára hófst þarna mikil
eldvirkni sem framleiddi í fyrstu gífur-
lega mikil ílikrubergslög. Samfara
þessu varð mikil sprungumyndun og
landsig og myndaðist sigdalur með
norðlæga stefnu. Sigdalurinn fylltist
síðan af ýmiskonar gjóskusetum í
áframhaldandi eldvirkni. Á síðustu
einni miljón ára hefur eldvirknin á
þessu svæði framleitt um 1000 km3 af
gosefnum. Myndun Kagoshimaflóans
stjórnast af brotum þessa sigdals auk
nokkurra askja sem þarna virðast vera
á botninum. Innsta hluta flóans mynd-
ar askjan Aira sem varð að öllum lík-
indum til fyrir um 22 þúsund árum. Á
suðurjaðri hennar hefur síðan byggst
upp eldfjallið Sakura-jima. Elstu
merki þess eru um 13 þúsund ára.
Sakura-jima er eldkeila, rúmlega
1100 m há. Niðri við sjó er fjallið um
10 km í meðalþvermál, hefur 52 km
ummál og þekur um 80 km2. Meðal-
tals halli hlíðanna er nærri einn á móti
tíu. Tveir toppgígar hafa mydast í
fjallinu, Kita-dake (Norðurtindur)
1117 m og Minami-dake (Suðurtindur)
1040 m. Á milli þeirra er hrauntindur,
Naka-dake (Miðtindur) 1060 m. Það
er einkum syðri gígurinn, Minami-
dake sem nú er virkur og svo gígar í
hlíðum fjallsins.
Sakura-jima er mjög frjósamt land
þar sem ræktun verður við komið.
Eyjan er því byggð og íbúarnir eru nú
um 8500. Þetta fólk býr við mikla ógn
af völdum virkninnar í fjallinu.
Fyrsta gosið í Sakura-jima sem sög-
ur eru til af varð árið 708, þ.e.a.s.
skömmu fyrir landnám íslands. Þá var
Sakura-jima eyja á flóanum. Annað
gos varð þar 764 og var það annað-
hvort gos í sjó rétt úti fyrir strönd eyj-
unnar eða sprengigos á flatlendinu
austan í fjallinu skammt frá ströndinni
og myndaði það gos vikurgíginn Na-
be-yama. Eftir þetta virðist virkni
hafa legið niðri í Sakura-jima í um 700
ár, en mikil gos urðu síðan í fjallinu
árin 1471-76 (Bummei-gosið), 1779-81
(Anei-gosið) og 1914-15 (Taisho-gos-
ið).
Þessi gos framleiddu öll bæði hraun
og gjósku. Þau munu öll hafa byrjað
sem plíníönsk sprengigos með gjósku-
myndun en endað með hraunrennsli.
Gjóskuflóð komu einnig fyrir í þeim
öllum. Bummei-gosið framleiddi um
1,3 km3 samtals af nýju bergi, þar af
0,7 km3 af gjósku og 5,6 km2 hraun.
200
■