Náttúrufræðingurinn - 1989, Blaðsíða 36

ura-jima og Kagoshima er ekki nema
3 km og tæpir 10 km eru frá toppgíg
eldfjallsins til miðborgar Kagoshima.
Þar fellur oft fíngerð aska og truflar
mikið daglega starfsemi. Ekki er
mögulegt að þurrka þvott utanhúss,
fólk verður stundum að ganga með
grímur til að verjast fínasta gjóskuryk-
inu og gasi sem berast úr gosmekkin-
um og daglega má sjá fólk með plast-
poka fulla af gjósku sem það hefur
sópað upp af gangstígum, húsasund-
um og görðum og flytja þarf á brott.
Árið 1985 féllu samtals um 16 kg af
gjósku á hvern m2 lands í borginni.
Þetta ár urðu 474 sprengingar í fjall-
inu en að sjálfsögðu báru þær ekki all-
ar mökkinn inn yfir borgina. Á þess-
um 33 árum sem þetta ástand hefur
varað eru sprengingarnar í fjallinu
farnar að nálgast 6000, að meðaltali
um 200 á ári. Flestar hafa þær orðið
um 500 á einu ári eða meira en ein á
dag. Öll árin á milli 1955 og 1974 voru
sprengingarnar færri en 200 á ári
nema árið 1960 er þær urðu rúmlega
400. Öll árin eftir 1974 hafa þær hins
vegar verið yfir 200 á ári nema árin
1979 og 1987. Síðari hluta þessa
virknitímabils hafa því sprengingar
verið tíðari en fyrri hluta þess. Frá því
í maí 1978 til desembers 1987 er áætl-
að að um 150 miljón tonn af gjósku
hafi fallið innan 50 km radíuss frá
toppgígnum. Þrátt fyrir langan gos-
tíma og stöðuga virkni hafa einungis
um 800 miljón tonn af gosefnum bor-
ist upp úr fjallinu, en það er minna en
einn tíundi hluti þess sem kom upp í
stórgosinu 1914. Goshegðun Sakura-
jima er því æði margbreytileg (Kuno
1962, Minato 1977, Aramaki o.fl.
1981, Kamo o.fl. 1988, Kobayashi o.fl.
1988b).
I hinum tíðu sprengingum hleðst
gríðarlega mikið af lausri fínkorna
gjósku á efri hluta fjallsins og safnast
þar fyrir. Þessi massi af lausum gos-
efnum er mjög óstöðugur og í monsún-
tíðinni, þegar miklar rigningar ganga
inn yfir eyna þá skolast gjóskan niður.
í úrfellinu verður hún vatnsósa og
breytist í eðju sem æðir eftir giljum og
skorningum niður fjallshlíðarnar. Eðj-
an hefur meiri rofgetu en hreint regn-
vatn og á leið sinni niður fjallið rífur
það því upp gróðurinn og jarðveginn
niður á fast berg og ryður þessu öllu
með sér í átt til sjávar. Þessi eðju-
hlaup eira því engu sem á vegi þeirra
verður hvort sem það eru akrar, veg-
ir, hús, búsmali eða fólk. Þetta hefur
valdið því að illgerlegt er að nýta land
á Sakura-jima (14.mynd). En það er
frjósamt og alltaf er til fólk sem hættir
á að nýta sér þessa frjósemi, enda er
slíkt nauðsynlegt í jafn þéttbýlu landi.
Nú búa þarna um 8500 manns og
stunda mest ræktun.
Til þess að auka öryggi þessarar
starfsemi og fólksins hefur verið kom-
ið þarna upp gríðarmiklu varnarkerfi.
Það byggist á þrem atriðum:
1) því sem Japanir kalla Sabo en
það þýðir nánast stjórnun á rofinu,
2) á umfangsmiklum viðvörunar-
búnaði sem gerir vart við aðsteðjandi
hættu,
3) á nákvæmu og þaulæfðu skipu-
lagi um öll almenn viðbrögð manna
við hættunni, frá því að leita öruggs
skjóls og upp í almennan brottflutning
íbúanna.
Sakura-jima er keilulaga fjall og
renna því ár niöur fjallshlíðarnar til
allra átta. Alls eru þær 18. í 12 þeirra
hefur verið komið upp umfangsmikl-
um rofstjórnarútbúnaði (15. mynd).
Hann byggist á 4 megin atriðum, stífl-
um, steyptu gólfi, stýrigörðum og
skurðum. Gjóskan sem einkennir
eðjuhlaupin sest einkum til ofarlega í
fjallinu þar sem brattinn er mikill og
straumhraðinn í hlaupunum einnig.
202