Náttúrufræðingurinn - 1994, Blaðsíða 38

3. mynd. Myndanir frá öllum þrem gosunum. Tölurnar merkja: 1) Svarti gosmalargígurinn
,,Stóri-Svartur“ frá fyrsta gosi. 2) Hraungígur og fjœr gjallgígur frá öðru gosi. Frá
hraungignum hraunflóð sem runnið hefur út á svarta gjallgíginn og meðfram honum. 3)
Skaftáreldahraun fellur út á það hraun. Orin bendir á þau hraunamót. - Formations from
the three different eruptions at Laki. The figures signify: I) The big black pyroclastic
craterfrom the first eruption. 2) Lava crater and farther big scoria crater from the second
eruption. 3) Lava flow of 1783 on top of the older lava flow (2). The arrow points to the
margin of the twoþlows. Mynd/photo Jón Jónsson.
foss í gosinu 1783 fallið inn í hann í brött-
um fossi og að mestu í lokuðum rásum,
hraunpípum. Aldursröð þessara þriggja
gosmyndana er þarna svo skýru letri skráð
sem verða má og lesa má af þeim myndum
sem hér fylgja. Með þessu tel ég að full-
svarað sé spurningunni um Ijölda gosa og
er svarið á þessa leið: Gosið hefur þrisvar
á sömu gosrein frá því að land á þessu
svœði varð jökullaust. Gosin hafa öll verið
stórgos og efni þeirra að útliti til hvert með
sínum hœtti.
Laki er móbergsijall, unglegt mjög. Mó-
bergið er bæði sem nokkuð fínkorna þétt
túff eða smágert þursaberg. Völuberg
kemur fyrir á stöku stað ofarlega í fjallinu.
Það gæti verið og þykir raunar ekki ólík-
legt að jökulberg sé. Laki er miðsvæðis á
gosreininni. Það svæði hefur tvenns konar
sérstöðu. I fyrsta lagi þá að þar verður séð
og skoðað það brotabelti sem gosin ruddust
upp um og að nokkru greint hvernig það
lítur út. I öðru lagi þá að ekki verður séð
neitt það er bendi til eldvirkni þar fyrir
gosið 1783. Jafnframt er ljóst að í því
síðasta gosi var um alveg dæmigert hraun-
gos að ræða, með tiltölulega litla vikur- og
öskuframleiðslu. Ljóst er að eldreinin ligg-
ur að endilangri sprungurein með misgengi
til beggja hliða, þ.e. eftir sigdal sem er um
200-260 m breiður þar sem sæmilegir
möguleikar eru til mælinga á þessu en það
er einmitt báðum megin Laka. Sigið er
næsta óverulegt, 6-8 eða rétt tæpir 10
metrar það mest er, en aðstaða til mælinga
er best norðaustan við Laka og á bungu-
laga skeri vestan við fjallið. Þar er þessi
sigdalur mest áberandi. Brotalínan sker
116